Page Text
________________
श्रीमद्राजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् । दृष्टांतदार्टान्तिकार्थपुरस्सरो द्रव्यगुणानामनांतरत्वव्याख्योपसंहारोऽयम् -
वण्णरसगंधफासा परमाणुपरूविदा विसेसा हि । दव्वादो य अणण्णा अण्णत्तपगासगा होति ॥५१॥ दसणणाणाणि तहा जीवणिबद्धाणि णण्णभूदाणि । ववदेसदो पुधत्तं कुव्वति हि णो सभावादो ॥५२॥ जुम्म ।
वर्णरसगंधस्पर्शाः परमाणुप्ररूपिता विशेषा हि । द्रव्यतश्च अनन्याः अन्यत्वप्रकाशका भवन्ति ॥५१॥ दर्शनज्ञाने तथा जीवनिबद्धे अनन्यभूते ।
व्यपदेशतः पृथक्त्वं कुरुते हि नो स्वभावात् ॥५२॥ युग्मम् । वर्णरसगंधस्पर्शा हि परमाणोः प्ररूप्यंते । ते च परमाणोरविभक्तप्रदेशत्वेनानन्यत्वेऽपि संज्ञादिव्यपदेशनिबंधनविशेषैरन्यत्वं प्रकाशयन्ति । एवं ज्ञानदर्शने अप्यात्मनि एवं समवायनिराकरणमुख्यत्वेन गाथाद्वयं गतं । अथ दृष्टांतदाष्टातरूपेण द्रव्यगुणानां कथंचिदभेदव्याख्यानोपसंहारः कथ्यते;-वण्णरसगंधफासा वर्णरसगंधस्पर्शाः परमाणुपरूविदा परमाणुद्रव्यप्ररूपिताः कथिताः । कैः कृत्वा ? विसेसेहिं विशेषैः संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदैः अथवा 'विसेसो हि' इति पाठांतरं विशेषा विशेषगुणधर्माः स्वभावा हि स्फुटं । ते कथंभूताः ? दव्वादो य परमाणुद्रव्याच सकाशात् अणण्णा निश्चयनयेनानन्ये अण्णत्तपयासगा होति पश्चाद्वयवहारनयेन संज्ञादिभेदेनान्यत्वप्रकाशका भवन्ति यथा । इति दृष्टांतगाथा गता । दंसणणाणाणि तहा दर्शनज्ञाने द्वे तथा । कथंभूते ? जीवणिबद्धाणि जीवनिबद्ध द्वे । गुणगुणीमें समवायसंबंध जानना चाहिये ॥ ५० ॥ आगे दृष्टांतसहित गुणगुणीकी एकताका कथन संक्षेपसे करते हैं;- [ हि ] निश्चयसे [ परमाणुप्ररूपिताः ] परमाणुओंमें कहे गये [ वर्णरसगंधस्पर्शाः ] वर्णरसगंधस्पर्श ऐसे, चार [ विशेषाः ] गुण [ द्रव्यतः अनन्याः ] पुद्गलद्रव्यसे पृथक नहीं हैं । भावार्थ-निश्शयनयकी अपेक्षा वर्ण रस गंध स्पर्श ये चार गुण समवायसंबंधसे पुद्गलद्रव्यसे पृथक नहीं हैं [ च ] और ये ही चारों वर्णादिक गुण [ अन्यत्वप्रकाशकाः भवन्ति ] व्यवहारकी अपेक्षा पुद्गलद्रव्यसे पृथक्ताको भी प्रकट करते हैं। भावार्थ-यद्यपि ये वर्णादिक गुण निश्चयसे पुद्गलसे एक हैं, तथापि व्यवहारनयकी अपेक्षा संज्ञाभेदसे भेद भो कहा जाता है। प्रदेशभेदसे भेद नहीं है। [ तथा और जैसे पुद्गलद्रव्यसे वर्णादिक गुण अभिन्न है, वैसेही निश्चयनयसे [ जीवनिवद्ध ] जीवसे समवाय संबंधयुक्त [ दर्शनशाने ]
। कश्चिद्भिन्नत्वम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |