Page Text
________________
पञ्चास्तिकायः । क्षीरमिवैक्येनं स्थितोऽपि भिन्नस्वभावत्वात्तेन सहैक इति । तस्य देहात्पृथग्भूतत्वं अनादिबंधनोपाधिविवर्तितविविधाऽध्यवसायविशिष्टत्वात्तन्मूलकर्मजालमलीमसत्वाच चेष्टमानस्याऽऽत्मनस्तथाविधाऽध्यवसायकर्मनिर्वर्तितेतरशरीरप्रवेशो भवतीति तस्य देहांतरसंचर. णकारणोपन्यास इति ॥ ३४ ॥ सिद्धानां जीवत्वदेहमात्रत्वव्यवस्थेयम्;
जेसिं जीवसहावो णत्थि अभावो य सव्वहा तस्स । ते होति भिण्णदेहा सिद्धो वचिगोयरमदीदा ।। ३५ ॥
येषां जीवस्वभावो नास्त्यभावश्च सर्वथा तस्य ।
ते भवन्ति भिन्नदेहाः सिद्धा वाग्गोचरमतीताः ॥ ३५ ॥ द्रव्यकर्ममलैश्च वेष्टितः सन् भवांतरं प्रति शरीरग्रहणार्थ चेष्टते धर्तत इति । अत्र य एव देहाद्भिन्नोऽनंतज्ञानादिगुणः शुद्धात्मा भणितः स एव शुभाशुभसंकल्पविकल्पपरिहारकाले सर्वत्र प्रकारेणोपादेयो भवतीत्यभिप्रायः ॥ ३४ ॥ एवं मीमांसकनैयायिकसांख्यमतानुसारिशिष्यसंशयविनाशार्थे “वेयणकसायवेगुम्वियो य मारणंतियो समुग्घादो। तेजो हारो छटो सत्तमओ केवलीणं तु” इति गाथाकथितसप्तसमुद्घातान् विहाय स्वदेहप्रमाणात्मव्याख्यानमुख्यत्वेन गाथाद्वयं गतं । अथ सिद्धानां शुद्धजीवत्वं अतीतशरीरप्रमाणाकाशव्यापकत्वादिति व्यवहारेण मूतपूर्वकन्यायेन किंचिन्यूनचरमशरीरप्रमाणं च व्यवस्थापयति;-जेसिं जीवसहाओ णत्थि येषां कर्मजनितद्रव्यप्राणभावप्राणरूपो जीवस्वभावो नास्ति ते होति सिद्धा ते भवन्ति सिद्धा इति संबंधः । यदि तत्र द्रव्यभावप्राणा न संति तर्हि बौद्धमतवत्सर्वथा जीवाभावो भविष्यतीत्याशंक्योत्तरमाह अभावो य सव्वहा तत्थ पत्थि शुद्धसत्ताचैतन्यज्ञानादिरूपशुद्धभावप्राणसहितत्वात्तत्र सिद्धाअनादि कर्मसंबंधसे नानाप्रकारके विभावभाव धारण करता है। उन विभाव भावोंसे नये कर्मबंध होते हैं, उन कर्मोके उदयसे फिर देहसे देहांतरको धारण करता है जिससे संसार बढ़ता है ॥ ३४ ॥ आगे सिद्धोंके जीवका स्वभाव दिखाते हैं और उनके ही किंचित् ऊन चरमदेहपरिमाण शुद्ध प्रदेशस्वरूप देह कहते हैं;-[ येषां ] जिन जीवोंके [जीवस्वभावः ] जीवकी जीवितव्यताका कारण-प्राणरूप भाव [ नास्ति ] नहीं है। [च ] और उन ही जीवोंके [ तस्य ] उस ही प्राणका [ सर्वथा ] सब तरहसे [ अभावः ] अभाव [ नास्ति ] नहीं है। कथंचित्प्रकार
१ एकस्वरूपत्वेन. २ बनादि च तदेव बंधनं च तस्योपाधिः तेन विवर्तिताः निष्पादितः ते च ते विविषा नानाप्रकाराः बभ्यवसाया रागद्वेषमोहपरिणतिरूपान विशिष्टत्वात्संयुक्तस्वाद. ३ रागद्वेषमोहस्पेण विक्रिया कर्वाणस्व. ४ जीवस्य ।
पञ्चा० १०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |