Khartar Gacchha Bruhad Gurvavali

SR No.: 002780
Original Sutra Author: Jinpal Upadhyaya
Author: Jinvijay
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai
Publication Year: 1956
Total Pages: 148
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari & History
File Size: 13 MB

Page 69

४२
खरतरगच्छालंकार जत्थ साहम्मिया बहवे भिन्नचित्ता अणारिया। लिंगवेसपडिच्छन्ना अणाययणं तं वियाणाहि॥[५२] आययणं पि य दुविहं दव्वे भावे य होइ नायव्वं । दव्वम्मि जिणहराई भावे मूलुत्तरगुणेसु ॥ [५३] जत्थ साहम्मिया बहवे भिन्नचित्ता बहुस्सुया । चरित्तायारसंपन्ना आययणं तं वियाणाहि ॥ [५४] सुंदरजणसंसग्गी सीलदरिदं कुणइ य सीलड्डे। जह मेरुगिरीलग्गं तणं पि कणयत्तणमुवेइ ।। [५५]
इत्यादिगाथावृत्तीः पूज्योपदर्शिता वाचयितुं प्रवृत्तः प्रद्युम्नाचार्यः। पूज्याश्चास्खलितवाण्या व्याख्यातुं प्रवृत्ताः । तदनु स्वमतस्थापनाभिप्रायरचितकूटबुद्धिनाऽन्यां गाथां वाचयित्वा प्रस्तुतपत्रद्वयोत्पाटनपूर्वकमन्यतरगाथासत्कवृत्तिं वाचयितुं प्रवृत्तः प्रद्युम्नाचार्यः । श्रीमत्पूज्यपार्थोपविष्टन श्रीजिनहितोपाध्यायेन हस्ते गृहीत्वोक्तम् , यथा-'आचार्य! पाश्चात्य पत्रद्वयं वाचयित्वेदं पत्रं वाच्यम्' । सोऽपि व्याकुलतया गतस्मृतिः पत्राण्यग्रतः पश्चाच्च करोति । अत्रावसरे मातुलतया प्रतिपन्नमभयडदण्डनायकं लोकप्रसिद्धमामेत्यक्षरैः सम्बोध्य हेडावाहकेन श्रीमालवंशीयेन वीरणागेन भणितम् , यथा-'त्वदीये नगरे स एव किं निगृह्यते यो रात्रौ चौर्य करोति ? यस्तु दिवसे दीप्ते चौयं करोति स मुत्कल' । तदनन्तरं संभ्रमवशादिगवलोकनं कृखाऽभयडदण्डनायकेनोक्तम्-'हेडावाहक! किमेतद् भवता भणितम् ?' वीरणागेनोक्तम्-'मामा! पश्य पश्य, आचार्येण पत्रद्वयमपलपितम्' । कोपावेगादभयडदण्डनायकेन हस्तस्थितया चर्मयष्ट्या पृष्ठप्रदेश आहतो वीरणागः । प्रद्युम्नाचार्योऽपि प्रस्तुतं वाचयितुं प्रवृत्तः । विस्तरेण व्याचक्षाणेषु श्रीपूज्येषु श्रीपूज्यभाग्यप्राग्भारप्रेरितेन प्रद्युम्नाचार्येणोक्तम्-'आचार्य ! अनया रीत्या देवगृहमेवानायतनं भवति, न तु जिनप्रतिमा; युष्माभिस्तु प्रतिमाऽप्यनायतनत्वेन भणिता' । श्रीपूज्यविहस्योक्तम्-'स्थिरीभव, आचार्य ! यदत्र सभायामात्ममुखेन भवता देवगृहमनायतनं भवतीति कथितं तेनास्माकं सर्वेऽपि मनोरथाः सिद्धाः। प्रतिमाऽप्यनायतनत्वेन भणिता' । श्रीपूज्यविहस्योक्तम् .....द्धाज्ञेया। प्रद्युम्नाचार्येोक्तम्-'किं वचनमात्रेण किं वाकयाऽपि युक्त्या?' भीपूज्यैरुक्तम्-'नियुक्तिकं वचनं हलधरादय एव भाषन्ते न वयम्' । तेनोक्तम्-'तर्हि युक्ति ब्रूहि' । श्रीपूज्यैविमृश्योक्तम्
एवमिणं उवगरणं धारेमाणो विहीइ परिसुद्धं ।
होइ गुणाणाययणं अविहि असुद्धे अणाययणं । अस्याश्च गाथाया व्याख्यानं श्रुखा विमना इव मौनं कृखा स्थितः प्रद्युम्नाचार्यः। तदनन्तरं सा० क्षेमन्धरेण हस्तयोजनपूर्वकमुक्तम्-'मस्तकेन वन्दे, जिनप्रतिमाऽनायतनं भवति वा नवेति ?' प्रद्युम्नाचार्येणोक्तम्-'साधो! अस्या गाथाया अनुसारेणेदंज्ञायते, यदुत जैनी प्रतिमाऽपि भवत्यनायतनमिति। तत्पश्चात् क्षेमन्धरेण नेत्रयोरानन्दाश्रु बिभ्रता खकीयमस्तककेशैः कृता प्रद्युम्नाचार्यपादावुघृष्टौ, पुत्रस्नेहाच भणितम्-'वत्स ! एतावन्ति दिनानि श्रीजिनदत्तमरिमागे लग्नस्य मम भूतानि परं मम मनसि न परिणतम् । यदुत लक्षसंख्यद्रव्यव्ययेन कृखोत्तुङ्गतोरणं देवगृहं निष्पादितमप्यविधिप्रवृत्तिवशादनायतनं भवतीति । इदानीं च तव मुखात् तादृशमपि देवगृहमनायतनं भवतीति श्रुखा महान् प्रमोदः संजातः' । प्रद्युम्नाचार्येणोक्तम्-'साधो क्षेमन्धर ! अन्येषां सिद्धान्तानामक्षराणि दर्शयिखा देवगृहमनायतनं न भवतीति परिच्छेदयिष्यामि'। श्रीपूज्यानामग्रे भणितम्-'आचार्य! अस्मन्नामाङ्किता रास-काव्य-चतुष्पद्यादयो न कारयितव्या न पाठयितव्याश्च। तदनन्तरं श्रीपूज्यैः सा० क्षेमन्धरदाक्षिण्यादुच्चैःस्वरेणोक्तम्-'अहो ! यः कश्चिदस्माकमाज्ञां मनुते तेन प्रद्युम्नाचार्यपराजयनरूपार्थप्रतिबद्ध रास-काव्य-चतुष्पद्यादयो न कर्तव्या न पठितव्याः'। आर्द्रहृदयत्वान्नेत्रयोरथुप्रवाहं विभ्रता सा० क्षेमन्धरेणोक्तम्-'वत्स! न मया भवन्तं विगोपयितुमारभितो वादः,किन्तु विद्यापात्रमात्मपुत्रं लब्धाचार्यपदं प्रतिबोध्य युगप्रधानगुरोः श्रीजिनपतिसूरेः शिष्यं कारयितुम्'-इत्यादि वदत्सु तेष्व