Vaisheshika Sutram

SR No.: 002759
Original Sutra Author: N/A
Author: Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1961
Total Pages: 360
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Ritual_text, & Ritual
File Size: 19 MB

Page 289

सप्तमं परिशिष्टम् ।
२१९
,
A
रसं प्रति नैकार्थसमवाय इत्येते यथोक्तसम्बन्धाः । अन्ते निर्देशादिति शेषवति मतुपक्षी विचारणाया अन्तः, तत्रास्य निर्दिष्टत्वात् । कारणत्वादीनां च सम्बन्धित्व इति कारणादीनां कार्यत्वादिभिः सह लिङ्गलिङ्गि मावसम्बन्ध इष्यमाणे कारणत्वादेः कार्यत्वादिमात्रापेक्षत्वात् तत्र लिङ्गिनि कार्यल द्याकारमेव ज्ञानं स्यात्, न वृष्ट्याद्याकारम् | कुत इत्याह-सम्बन्धमात्रद्वारेणेत्यादि । सम्बन्धाभावे लिङ्गा(ल्लिङ्गिज्ञानं न जायते, 5 लिङ्गं च यथा येन सह सम्बद्धं तथैव तद् गमयति नान्यथा मा भूदतिप्रसङ्ग इति कारणत्वादिनाऽभ्रादयः कार्यत्वादिना वृष्ट्यादिभिः सम्बद्धा इति तन्मात्र प्रतीयेत । स्यादेतत् — सर्वात्मना तेषां कार्यकारणभावादयः सम्बन्धाः, नांशेन तस्मान्नायं प्रसङ्ग ... इत्याह- - सर्वाकारं च ग्रहणमित्यादि... | सामान्याद् दृष्टमध्येवमिति । कुन इत्याह - तदपीत्यादि । ननु पूर्वेभ्यस्तस्य को विशेष इत्याह- अतिपरोक्षभूत इति । 10 सर्वत्रापीति पूर्ववदादिष्वपि । पूर्ववच्छेषवदिति वादिना अनुमेयज्ञानं प्रमाणमुच्यते । सैव चार्थाधिगतिः । फलान्तरं च नास्ति । ततोऽभ्युपगमहानिः । ....स्यादेतत् -- फलाभ्युपगमो नास्त्येवेत्याह- नेत्यादि । यत् करणं तत् कर्मणि व्यापारफलवत्, कुठारवत्, अनुमानमपि तथेति स्वभावः । सिद्धसाधनत्वमाशङ्कयाह - लिङ्गज्ञानमित्यादि । व्यपदेशो न सिध्यति इति । यस्मादनुमेयमेव पूर्ववच्छेषवच मुख्यम्, ज्ञानं तूपचारात् 15 तद्विषयत्वात् तथा व्यपदिश्यते इति कीर्तने यत एवमयं व्यपदेशो भवति । लिङ्गज्ञानं च न तद्विषयम्, लिङ्गस्य पूर्ववच्छेषवत्वेन शास्त्रेऽसङ्कीर्तनादित्यभ्युपगमहानिः । यच्चेत्यादिनाभ्युपगमहानिमेवाह । तथाहि तत्रैवोक्तम् - " एकैकस्यापि त्रैविध्यज्ञापनार्थं त्रिविधम् " [ ] इति । को हेतुरिति चेत्, अयमेव त्रैकाल्यग्रहणादिति । एनच मतुप्पझेऽनुपपन्नमेव कारणात् कार्यस्यानागतस्यैव ग्रहणात् । शेषवत्यपि अनागतस्यानुमानासम्भवात् कारणात् पूर्वं कार्यस्य सम्मवाभावात् । पक्षिलेनोकम् -
20
1
•
1
द्रव्य दिपदार्थप्रतिषेचाच्छन्दे गुगलसंसाधनं शेववत्' इति । अत्र च सम्बन्धस्य:निर्देशात् तस्यानुमानत्वमेव दुर्लभम् का कथा त्रैविध्यस्य !.......नत्रेवोऽपि नास्तीति पूर्ववदनुमाने स्वसम्बन्ध निर्देश एव नास्ति, तस्मादनुमानत्वम निर्दिष्टमिति कुतोऽस्य त्रैविध्यम् । पूर्वेण तुल्यमिति प्रकार मात्र दर्शनान्न निर्देशः, स्मरणादिष्वपि पूर्ववद् 25 ग्रहणात् । एवं शेषेण प्रत्यक्षेग तुल्यमित्यत्रापि सम्बन्धनिर्देशो नास्त्येवेति । D. ed. पृ० १०६२- ११०२, P. ed. पृ० ११९b-१२४३ ॥
""
,
१ पृ० २१६ दि० ५ ॥ २ मिस्ते= उत्तरः (१) ॥ ३ ३ ल' नि त बु° यड्' विनो क्षेत्र D.ed. । दे' ल' नि' s
य म यिन् नों
P.ed.
---