________________
॥ श्रीशवेश्वरपार्श्वनाथाय नमः ॥ ॥ सद्गुरुदेवमुनिराजश्रीभुवनविजयपादपद्मेभ्यो नमः॥
प्रस्तावना भगवतो गुरुदेवस्य कृपया प्रसादात् साहाय्येन चास्माभिस्तार्किकप्रवरजैनाचार्यश्रीमल्लवादिक्षमाश्रमणप्रणीतं द्वादशारं नयचक्राख्यं महाशास्त्रं सिंहसूरिगणिवादिक्षमाश्रमणसन्हब्धया न्यायागमानुसारिण्या अष्टादशसहस्रश्लोकमितया वृत्त्या सह २००२ विक्रमाब्दे सम्पादयितुमारब्धम् । तत्र षष्ठेऽरे विस्तरेण वैशेषिकमतोपन्यासः सप्तमे चारे तत्परीक्षा वर्तते । अतिविस्तृतायां वैशेषिकमतविचारणायां ये ग्रन्था मल्लवादिसूरिणा सिंहसूरिणा चोल्लिखितास्तेषु सूत्रं विहाय सर्वेऽपि सम्प्रति नामशेषतामुपगताः । किञ्च, यानि सूत्राणि तत्र निर्दिष्टानि तान्यपि शङ्करमिश्ररचितोपस्कारयुते वैशेषिकसूत्रपाठेऽस्माभिर्यथावद् नोपलब्धानि । ईसवीये पञ्चदशे शतके विद्यमानस्य शङ्करमिश्रस्य समये हि वैशेषिकसूत्रपाठो बहुधा परिभ्रष्ट आसीदिति स्फुटमेवावगम्यते । अतो नयचक्रान्तर्गतवैशेषिकांशसम्पादने भृशमायासमनुभवद्भिरस्माभिः प्राचीनवैशेषिकग्रन्थान्वेषणं पुरातनग्रन्थसङ्ग्रहेष्वारब्धम्। यतः सन्ति खलु जैनानां सविधे जेसलमेरादिनगरेषु पुरातनग्रन्थसङ्ग्रहा यत्र विद्यमाना विभिन्नविषयका अनेके ग्रन्था नाद्यावधि प्रकाशमायाताः । अस्यैवान्वेषणस्य फलरूपत्वेन प्राचीनग्रन्थान्वेषणे प्राचीनग्रन्थसहव्यवस्थापने च सिद्धहस्तानां मुनिराजश्रीपुण्यविजयमहोदयानां सकाशादस्माभिश्चन्द्रानन्दविरचितवृत्तियुक्तोऽयं प्राचीनो वैशेषिकसूत्रपाठ उपलब्धो योऽद्य वैशेषिकशास्त्ररसिकेभ्यो विद्वन्महोदयेभ्यः समुपहियते ।
चन्द्रानन्दविरचितवृत्तियुक्तेऽस्मिन् वैशेषिकसूत्रपाठेऽनेकानि सन्ति तादृशानि स्थलानि यत्र शङ्करमिश्रादिस्वीकृताद् वाराणसीकालिकातादिनगरमुद्रितात् सूत्रपाठाद् मिथिलाविद्यापीठप्रकाशिताद् भट्टवादीन्द्राद्यादृतात् सूत्रपाठाच्च भूयान् पाठभेदो वरीवर्ति । प्राचीनग्रन्थेषुद्धतानि यान्यनेकानि सूत्राणि वाराणस्यादिमुद्रिते सूत्रपाठे न विद्यन्तेऽन्यथा वोपलभ्यन्ते तानि प्रायः सर्वाण्यपि सूत्राण्यत्र मुद्रिते सूत्रपाठे यथावत् स्वल्पीयसा वा पाठभेदेनोपलभ्यन्ते। किञ्च, वैशेषिकसूत्राणां सम्प्रति यावत्यो व्याख्याः समुपलभ्यन्ते तासु चन्द्रानन्दविरचिता वृत्तिः प्राचीनतमा। अत एतन्मुद्रणस्यात्युपयोगितां विभाव्य
१ जैन आत्मानन्दसभा, भावनगर–इत्यतोऽचिरादेव प्रकाशयिष्यतेऽयं ग्रन्थः ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org