Vaisheshika Sutram

SR No.: 002759
Original Sutra Author: N/A
Author: Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1961
Total Pages: 360
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Ritual_text, & Ritual
File Size: 19 MB

Page 224

१५४
दिङ्नागकृतो वैशेषिकमतविचारः ।
सामान्य परीक्षा- न्यायपरीक्षा-वैशेषिक परीक्षा-सा परीक्षा- न्यायमुख हेतुमुख हेत्वाभासमुख-हेतुचक्र डमरु हस्तव ( लप करणवृति- द्वादश शतिका कारणोपादानप्रज्ञप्ति योगांवतारवादविधानटी का न्यायप्रवेश क- प्रज्ञापारमितापिण्डार्थसंग्रहादिप्रकरणशतं दिङ्नागेन रचितमिति श्रूयते । तत्र न्यायप्रवेशकं योगीवतारं प्रज्ञापारमिता पिण्डार्थसंग्रहं च विनान्ये 5 ग्रन्थाः सम्प्रति संस्कृतभाषायां नोपलभ्यन्ते । प्रायशश्च ते नष्टाः । तथापि केषाञ्चिदसीयसां प्रन्थानां परःशतेभ्यो वर्षेभ्यः प्राग् विहिता भोटभाषानुवादाः केषाञ्चिच प्रन्थानां चीनभाषानुवादाः सम्प्रति लभ्यन्ते ।
८८
"
((
"
"
३ चीनभाषायां सामान्यलक्षगपरीक्षाया अनुवाद उपलभ्यते, तथापि आचार्यश्री मल्लवादिक्षमाश्रमणेन नयचक्रे सामान्यपरीक्षांत उद्धृतस्य पाठस्य तत्रादर्शनात् सामान्यलक्षणपरीक्षातो भिन्नेयं सामान्य परीक्षेत्यनुमीयते । दृश्यतां नयचक्रवृत्तिः पृ० ६२८ पं० ८ ॥ 10 ४ “ अर्धं वादन्यायमार्गः सकळलोकानिबन्धनबन्धुता वादविधानादावावसुबन्धुता महाराजपीकृतः । क्षुग्गश्च तदनु मइत्यां न्यायपरीक्षायां कुमतिमतमत्तमातङ्गशिरःपीठपाटनपटुभिराचार्यदिङ्नागपादैः । ” - वादन्यायटीका पृ० १४२ ।। ५ परोकानां साधन -दूषण तदाभासोद्भावनानां दोत्र दिमात्रं दर्शितम् । एषां विस्तरेण प्रतिषेधः प्रमेयनिषेधश्च न्याय-वैशेषिक-सांख्यपरीक्षाभ्यो ज्ञेयः । [ PSV N.ed. g. १७९ A-B ] इति प्रमाणसमुच्चयवृत्त्यन्ते दिङ्नागेनाभि15 हितत्वात् 'न्यायपरीक्षा, वैशेषिकपरीक्षा, लांख्यपरीक्षा ' इति ग्रन्थत्रयं तद्रचितमासीदिति प्रतीयते । सांख्यपरीक्षाया न्यायपरीक्षायाश्च निर्देशो यथासंख्यं पृ० २२, ७२ इत्यत्र न्यायमुखेऽपि दिङ्नागेन कृतः ॥ ६ ननु हेतुमुखे निर्दिम् - अज्ञेयं कल्पितं कृत्वा तद्व्यवच्छेदेन ज्ञेयेऽनुमानम् ' इति । -- तत्रसंग्रहपञ्जिका पृ० ३१२ । " कथं तर्हि हेतुमुखे लक्षगकारेण 'असम्भवो विधे:' इत्युक्तम् । -तत्त्वसंप्रहपत्रिका पृ० ३३९ ॥ ७ दुर्गाचरण चेटरजी इत्येभिः Indian Historical 20 Quarterly ix / 1933 ( पृ० २६६ - २७२, पृ० ५११ - ५१४ ) इत्यत्र अस्य भोटभाषानुवादः संस्कृतेऽनूय प्रकाशितः ॥ ८ अस्मत्सम्पादिताया नयचक्रवृत्तेः पृ० ५४८ इत्यत्र टिप्पणं द्रष्टव्यम् ॥ १९ चीन भाषानुवादानुसारेग केचिदस्य ' कारणोपादानप्रज्ञप्तिः' इति नाम कल्पयन्ति, अन्येतु ' उपादाय प्रज्ञप्ति: ' नाम कल्पयन्ति ॥ १० दृश्यतां न्यायवार्तिकम् १ । १ । ३३ । न्यायमुखं ११ नत्रकारिकात्मकोऽयं ग्रन्थो विधुशेखर भट्टाचायेंग Indian Historical Quartery iv / 1928 ( पृ० ७७५ - ७७८ ) इत्यत्र प्रकाशितः । दुर्गाचरण चेटरजी इत्यनेन तु स एव भोटभाषानुवादेन सह Journal and Proceedings, Asiatic Society of Bengal ( New Series ) Vol. xxir / 1927 ( पृ० २४९ - २५९ . ) इत्यत्र प्रकाशितः ।। १२ अष्टपञ्चाशत्कारिकात्मकोऽयं ग्रन्थः Prof. Giuseppe Tucci महोदयेन Journal of the Royal Asiatic Society, London, 1947 ( पृ० ५३-७५ ) 30 इत्यत्र भोटभाषानुवादेन सह प्रकाशितः ॥ १३ दृश्यतां पृ० १५३ टि० १ | CCTBC. अनुसारेण तद्वृत्तेश्च वसुधररक्षितरचितभोटभाषानुवादयोः, आलम्बन परीक्षायाः, तद्वत्तेः कालय परीक्षायाः, न्यायप्रवेशकस्य हेतुचक्रडमरोश्च भोटभाषानुवादानां यथासंख्यम् No. 4203, 4204, 4205, 4206, 4207, 4208, 4209 इति क्रमाङ्काः ॥
पृ० ७२ ॥
25
प्रमाणसमुच्चयस्य