Vaisheshika Sutram

SR No.: 002759
Original Sutra Author: N/A
Author: Jambuvijay
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1961
Total Pages: 360
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Ritual_text, & Ritual
File Size: 19 MB

Page 222

१५२
5
षष्ठं परिशिष्टम् । वाक्यं सभाष्यमसत्सम्बन्धदोषपरिजिहीर्षया विद्वस्यन् प्रशस्तोऽन्यथा व्याचष्टे । ........ भाष्यमपीति अस्य वाक्यस्य व्याख्याग्रन्थोऽप्ययं परिनिष्ठां गच्छद् गतमित्येतमर्थ दर्शयति ।......निदर्शनमाह-यथा कारकान्तरमुत्पद्यमानं दृष्टमिति .........। -पृ० ५१२-५१३.
[मूलम्-] तत्त्वोपनिलय नात् सदाद्यभिधानार्थ कारणसमवेतस्य वस्तुन उत्तरकालं सत्तासम्बन्ध इति वहूनां मतम् । वस्तूत्पत्तिकाल एवेति तु वाक्यकाराभिप्रायोऽनुसृतो भाष्यकारैः । सिद्धस्य वस्तुनः स्वकारणैः सत्तया च सम्बन्ध इति प्राशस्तमतोऽभिप्रायः । तेषां त्रयाणामप्य सत्यता, परस्परविरुद्धार्थत्वात् , कुमार
ब्रह्मचारिपितृत्ववत् ।...एवंवक्तरि वा शास्त्रकारे सर्वेषामनुवर्तित्वात् स एवा. 10 नाप्तोऽसत्यवादी वेत्येतदपि स्यात् । -पृ० ५१६-५१७.
- [वृत्तिः- ] इदानीं सूत्रकारमतं समर्थयतां वाक्य भाष्य-टीकाकाराणां मतानि समाहृत्य प्रधानानुगामित्वाच्छेषाणां सूत्रकारमतमेवेत्थं दूषयितुमाह-तत्त्वोपनिलयनात् सदाद्यभिधानार्थ कारणसमवेतस्य वस्तुन उत्तरकालं सत्तासम्बन्ध इति बहूनां मतम् ।
वस्तूत्पत्तिकाल एवेति तु वाक्य काराभिपायोऽनुसृतो भाष्यकारैः । अस्मदभिपाय:-- 15 तेषां त्रयाणामप्यसत्यतेति ।....एवंवक्तरि वेत्यादि । सर्वेषां वाक्य-भाष्य टीका.
काराणां शास्त्रकारमतानुवर्तित्वात् स एवानाप्तोऽसत्यवादी वेत्येतदपि स्यादिति.... । -पृ० ५१६-५१७.
[मूलम् - ] यदपि चोदितम्-योकः समवायो द्रव्य गुण कर्मणां द्रव्यत्व गुणत्व कर्मत्वैः सह सम्बन्धस्यैकत्वात् सङ्करप्रसङ्गः[ ! ] इति स तदवस्थ एव । -पृ. 20 ५२३-५२४.
[वृत्तिः-] यदपि चेत्यादि । निष्ठायाः सम्बन्धस्य च सत्तयैक कालवातिपादनार्थ · समवायस्यै कत्वादे कः कालः ' इत्युक्त्वा यो दोषश्वोदितः । सङ्करप्रसङ्गः' इति स तदवस्थ एव दुष्परिहारः । -पृ० ५२३-५२४.
१ इत आरभ्य आचार्यश्रीमल्लवादिना समवायोऽपि निराकृतः । अस्मिन् प्रसङ्गे पृ० ५२८ 25 पं० १, पृ० ५३० पं० २, पृ० ५३४ पं० १, ३, पृ० ५३५ पं० १, ३, इत्यत्र केचन पाठा
उद्धृतास्तेषु कश्चिदंशस्तत्त्व सङ्ग्रहपनिकायां समवायनिराकरणप्रसङ्गे [पृ० २६९ पं० ४ ] प्रशस्तमतेनाम्ना उद्धृतो विलोक्यते । अतोऽत्र नय चक्रवृत्तौ इत आरभ्य समवाय निराकरणे उद्धृतः पूर्वपक्षो वाक्यभाष्य-प्रशस्तमतिटीकानुसारी स्यादिति सम्भाव्यते ।
www.jainelibrary.org.