Page Text
________________
७६-७७ ] प्रथमः सर्गः
४३ आदिष्टं कामनिदिष्टं शस्तं श्रेष्ठं जायुमौषधमाह कथितवान् । सुलोचनापरिग्रहं विजा तस्य मानसो व्याधिदुश्चिकित्स्य इति भावः ॥ ७५ ।। भालानलप्लुष्टमुमाधवस्य स्वात्मानमुज्जीवयतीति शस्यः । प्रसूनबाणः स कुतो न वायुर्वेदी त्रिवेदीति विकल्पनायुः ॥७६॥
भालानलप्लुष्टमिति । यः प्रसूनवाणः काम: उमाधवस्य महादेवस्य भालानलेन ललाटस्थनेत्रोद्गताग्निना प्लष्टं दग्धमात्मानं स्वमुज्जीवयतीति कृत्वा शस्यः ख्यातः, यश्च त्रयो वेदा अस्य सन्तोति त्रिवेदि, त्रिवेदि विकल्पनमेव आयुर्जीवनं यस्य स कामः । यश्च त्रिवेदी स कुतो नवा अस्तु आयुर्वेदी, आयुर्वेदशास्त्रज्ञो भवत्येव, आयुर्वेदस्य त्रिवेदान्तर्गतत्वात् । यश्च आयुर्वेदी स एवात्मन: परस्य च व्याधिप्रतीकारक: सम्भवेत् । एवं पूर्वोक्तरीत्या जयकुमारश्चिन्तापरोऽभूदित्यर्थः ।। ७६ ॥
कदाचिदारामममुष्य हृष्यत्तमं तमानन्ददृगेकदृश्यम् । वसन्तवच्छोसुमनोभिरामस्तपस्विराट् कश्चिदुपाजगाम ॥७७॥
कदाचिदिति । अमुष्य राज्ञोऽतिशयेन हृष्यदिति हृष्यत्तमस्तं मनोहरम्, आनन्ददृशः प्रसन्नदृष्टेरेकोऽनन्यरूपश्चासो दृश्यो दर्शनीयस्तम् । आराममुद्यान, श्रिया युक्ताः सुमनसो देवाः पुष्पाणि च तेरभिराम: सत्समन्वितः कुसुमयुक्तश्व कश्चिदज्ञातनामा तपस्विराट, ऋषिवरः, वसन्तवद् ऋतुराडिन शोभमानः कदाचित् उपाजगाम समागतः ॥ ७७ ॥ बताई गई सुलोचनाके मृदु एवं शीतल हाथका ग्रहण ( पाणिग्रहण ) ही औषधि बतायी ।। ७५ ।।
अन्वय : यः उमाधवस्य भालानलप्लुष्टं स्वात्मानम् उज्जीवयति इति शस्यः, त्रिवेदीति विकल्पनायुः स प्रसूनबाणः आयुर्वेदी कुतो वा न ?
अर्थ : जो महादेवके ललाटसे उत्पन्न अग्निको ज्वालासे भस्म अपने आपको भी पुनः जीवित करलेनेवाला माना गया है और तीन वेदोंकी कल्पना ही जिसकी आयु है वह कामदेव आयुर्वेदका ज्ञाता कैसे कहा जायगा। _ विशेष : स्त्री, पुरुष, नपुंसक जो तीन वेद हैं, वे ही कामदेवको आयु हैं । पक्षमें अथर्वादि तीनों वेदोंका जाननेवाला व्यक्ति आयुर्वेदका जाननेवाला होता ही है कारण आयुर्वेद अथर्ववेदका उपवेद माना गया है ।। ७६ ।।
- अन्वय : कदाचित् अमुष्य हृष्यत्तमं तम् आराम बसन्तवत् आनन्दगेकदृश्यम् श्रीसुमनोऽभिरामः कश्चित् तपस्विराट् उपाजगाम । __ अर्थ : किसी समय जयकुमारके अत्यन्त समद्ध प्रशिद्ध बगीचे में वपन्तके समान दर्शन मात्रसे आनन्द देनेवाले और देवों की तरह होगापमान, कोई एक तपस्विराज आ पहुँचे ।। ७७॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |