________________
२४४
अनेकान्तजयपताकाद्धजन्मत्वासिद्धेश्च विकल्पानाम्' इति प्रक्रमः । तथाहि' इत्युपप्रदर्शने। कस्तेषामधिकृतविकल्पानां वस्तुना सह प्रतिबन्धः ? इति वाच्यम् । न तादात्म्यं प्रतिबन्धः, तद्देशादिभेदाद् वस्तुदेशादिभेदात् । आदिशब्दात काल-स्वभावादिग्रहः । अनभ्युपगमाञ्च । न हि परेणापि वस्तु-विकल्पयोस्तादाम्यमभ्युपगम्यते । न तदुत्पत्तिः प्रतिबन्धः, विकल्पानां वस्तुना । कुत इत्याह- तदसरूपत्वात् वस्त्वसरूपत्वाद् विकल्पानाम । उपपत्यन्तरमाह- तदनन्तराभावाच्च वस्त्वनन्तराभावाच कारणादिति । पारम्पर्येण स्वलक्षणज्ञानव्यवधानजेन, तत्तदुत्पत्तिःतस्माद् वस्तुनो विकल्पोत्पत्तिरिति चेत् । एतदाशङ्क्याह- न. विहितोत्तरत्वात् परदर्शने निमित्तान्तराभावेन विहितोत्तरमतत 'कथं वा निर्विकल्पकत्वेनाभिन्नाद् भिन्नविकल्पसंभवः ?' इत्या. दिना ग्रन्थेन । इतश्चैतद् न- तत्तद्भावेऽपि वस्तुनो विकल्पभावेऽपि, तन्निमित्तत्वाविशेषाद् वस्तुनिमित्तत्वाविशेषात्, नित्यादिविकल्पे. भ्योऽपि सकाशात् , तन्निश्चितिसिद्धवस्तुनिश्चितिसिद्धेः कारणात् । किमित्याह- वस्तुनस्तथात्वप्रसङ्गात् नित्यत्वादिप्रसङ्गात्, अने। कान्तापत्तेरिति, न नैतदेवमिति क्रिया । न चेत्यादि न च न नित्या दिविकल्पानामपि, तत्प्रतिबन्धो वस्तुप्रतिबन्धः, किन्तु प्रतिबन्ध एव । कुत इत्याह- तेषामपि नित्यादिविकल्पानाम् , तद्भेदप्रसवाभ्युपगमाद् वस्तुभेदप्रसवाभ्युपगमात् । अभ्युपगमश्च 'नान्येषाम् । तद्भेदप्रसवे सत्यपि' इत्याा पन्यासात् प्राक् । तद्भदप्रसवश्व कः । उच्यते- अर्थभदादुत्पादः स्वलक्षणादित्यर्थः । स चेत्यादि में चानित्यादिविकल्पानामिवामीषां नित्यादिविकल्पानाम् , तत इति वस्तुनः । तत् तस्मात् , कथं न तभ्यो नित्यादिविकल्पेभ्यः, तन्निश्चितिन वस्तुनिश्चितिः ? इति ॥ ... ननूक्तमत्र 'यथादृष्टविशेषानुसरणं परित्यज्य किश्चित्सामा न्यग्रहणेन विशेषान्तरसमारोपात्' इति । उक्तमिदम् , अयुत्ता तूक्तम्, इतरत्राप्युक्तन्यायतुल्यत्वात्, 'अनित्यादिविकल्पानामात्र
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org