________________
२२४
अनेकान्तजयपताका
प्रमातृज्ञानानां प्रमाणत्वाऽभ्युपगमात् , तेषां चान्योऽन्यं गृहीत. ग्राहित्वात् , अन्यथा तद्ग्रहणानुपपत्तेः, तथा अगृहीतग्राहिज्ञानाऽसम्भवात् सर्ववस्तूनां सर्वबुदैस्सदा ग्रहणात् , तेषां सर्वज्ञत्वात् अन्यथा तत्तत्त्वाऽयोगात् , एकसन्तानाऽपेक्षया च गृहीतग्राहिज्ञानाऽसम्भव एव, सर्वेषां सर्वदा अगृहीतग्रहणादिति ॥ - दूषणान्तरमाह- न च इत्यादिना । न च गृहीतग्राहि ज्ञानमप्रमाणमेव एकान्तेन भवतः । कुत इत्याह- एकत्र नीलादौ अने कप्रमाज्ञानानां प्रमाणत्वाऽभ्युपगमात् परेण अपि, तेषां च अधि कृतज्ञानानाम् , अन्योऽन्यं परस्परं गृहीतग्राहित्वात् । इत्थं च एतद् अङ्गीकर्तव्यमित्याह- अन्यथा तद्ग्रहणाऽनुपपत्तेः अधिकृतनीलादिग्रहणाऽनुपपत्तेः । तथा इत्यादि । तथा अगृहीतग्राहिज्ञानाऽसंभवात् । असंभवश्व सर्ववस्तूनां नीलादीनाम् , सर्वबुद्धः सदा ग्रहणात् , ग्रहण च तेषां बुद्धानां सर्वज्ञत्वादिति, अन्यथा तत्तत्त्वाऽयोगात् तेषां सवा ज्ञत्वाऽयोगात् । एकसन्तानेत्यादि । एकसन्तानाऽपेक्षया अवगृही तग्राहिज्ञानाऽसंभव एव तस्य अर्थस्य च क्षणिकत्वात् , सर्वेषां ज्ञाना नाम् , सर्वदा सर्वकालम् , अगृहीतग्रहणाद् द्वयोरपि क्षणिकत्वे इति, यद्वा तदभावे भावाद् अभिधानमात्रं ग्रहण मिति अगृहीतमा णमिति ॥ . स्यादेतद्, न तत्त्वतो गृहीतग्राहित्वेन अस्य अप्रामाण्यम
अपि तु अविषयत्वेन इति । कथमयमविषय इति वाच्यम् ?,यदन वेद्यते न तद् अस्तीति चेत् , क तद् नास्तीति । किं तत्रैव उच्यो उताहो बहिरिति । यदि तत्रैव कथं वेद्यते, वेद्यमानं वा कथं तत्रेति चिन्त्यम् । अथ बहिः, अविकल्पकेऽपि समानः प्रसन्न तेन अपि वेद्यमानस्य बहिरभावात् स्वरूपस्यैव वेदनात् । ता हिस्थतुल्यरूपमित्यदोष इति चेत् , केयं तत्तुल्यरूपतेति वाच्यम् किं तत्साधारणरूपभावः १, उताहो तत्तद्ग्रहणस्वभावता इति। तावत् साधारणरूपभावः, चेतनाऽचेतनत्वेन तद्वैलक्षण्यसि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org