Mahapurana Part 2 Adipurana Part 2

SR No.: 002723
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1951
Total Pages: 568
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari, Mythology, & Story
File Size: 15 MB

Page 431

४२०
महापुराणम्
विदित्वा विष्ट राकम्पाउज सम्प्राप्य सादरः । नागपाशं शरं चार्द्धचन्द्रं दत्वा ययावसौ ॥३३॥ तं सहस्रसहस्रांशस्फरदंशप्रभास्वरम् । कौरव: शरमादाय वजकाण्डे' प्रयोजयन् ॥३३६॥ हत एव सुतो भर्तुर्भुवोऽने नेति सम्म म् । नरविद्याधराधीशा महान्तमुदपादयन् ॥३३७॥ रथानव तथा दुष्टानष्टचन्द्रान ससारथीन् । स शरो भस्मयामास शस्त्राणि च यथाऽशनिः ॥३३॥ छिन्नदन्तकरो दन्तीवान्तको वा हतायुधः । भग्नमानः कुमारोऽस्थाद् धिक्कष्टं चेष्टितं विधेः ॥३३६॥ इति दत्तग्रहं वीरं गजं वा पादपाशकः । अपायुधेरपायविधिज्ञस्तम"जीग्रहत् ॥३४०॥ तच्छौयं यत्पराभूतेःप्राक् प्राप्तपरिभूतिभिः। यत्पश्चात्साहसं धाष्टर्चात् स द्वितीयः पराभवः ॥३४१॥ सोऽन्वयः स पिता तादक पदं सा सैन्यसंहतिः। तस्याप्यासीदवस्थेयमुन्मार्गः कं न पीडयेत् ॥३४२॥ वीरपट्टेन बद्धोऽयं चक्रिणानेन तत्सुतः। व्रणपट्टपदं नीतः पश्य कार्यविपर्ययम् ॥३४३॥ "पतत्पतङ्गसङकाशमर्ककोतिमनायुधम् । स्वरथे स्थापयित्वोच्चैः पारुह्यानेकपं स्वयम् ॥३४४॥ विपक्षखगभूपालान् नागपाशेन पाशिवत् । निष्पन्दं निजितारातिय॑मसीत सिंहविक्रमान् ॥३४५॥
और न यह विद्या ही है ऐसा समझकर जयकुमार स्वयं युद्धके लिये तैयार हुआ, उसी समय उसका मित्र सर्पका जीव जो कि देव हुआ था आसन कम्पित होनेसे सब समाचार जानकर बड़े
के साथ जयकुमारके पास आया और नागपाश तथा अर्द्धचन्द्र नामका बाण देकर चला गया ॥३३४-३३५॥ जो हजार सूर्यकी चमकती हुई किरणोंके समान देदीप्यमान हो रहा था ऐसा वह बाण लेकर जयकुमारने अपने वज्रकाण्ड नामके धनुषपर चढ़ाया ॥३३६॥ इस बाणसे चक्रवर्तीका पुत्र अवश्य ही मारा जायगा यह जानकर भूमिगोचरी और विद्याधरोंके अधिपति राजाओंने बड़ा भारी क्षोभ उत्पन्न किया ॥३३७॥ उस बाणने नौ रथ, सारथि सहित आठो अष्टचन्द्र और सब बाण वज्रकी तरह भस्म कर दिये ॥३३८॥ जिसका मान भंग हो गया है ऐसा अर्ककीर्ति, जिसके दांत और सड़ कट गई है ऐसे हाथीके समान अथवा जिसका शस्त्र नष्ट हो गया है ऐसे यमराजकी तरह चेष्टा रहित खड़ा था इसलिये कहना पड़ता है कि देवकी इस दुःख देनेवाली चेष्टाको धिक्कार हो ॥३३९।। जिस प्रकार शस्त्ररहित किन्तु उपायको जाननेवाले पुरुष पैरोंकी फांससे दांतोंको दबोचकर वीर हाथीको पकड़ लेते हैं उसी प्रकार जयकुमारने अर्ककीर्तिको पकड़ लिया ॥३४०॥ तिरस्कार होनेके पहले पहले जो लड़ना है वह शूरवीरता है और तिरस्कार प्राप्तकर धृष्टतावश जो पीछेसे लड़ना है वह दूसरा तिरस्कार है ॥३४१।। यद्यपि उस अर्ककीर्तिका लोकोत्तर वंश था, चक्रवर्ती पिता थे, युवराज पद था और भारी सेनाका समूह उसके पास था तो भी उसकी यह दशा हुई इससे कहना पड़ता है कि दुराचार किसे पीड़ित नहीं करता है ? ॥३४२॥ चक्रवर्तीने जयकुमारको वीरपट्ट बांधा था परन्तु इसने उनके पुत्रको घावोंकी पट्टियोंका स्थान बना दिया, जरा कार्यकी इस उलट-पुलटको तो देखो ॥३४३॥ सब शत्रुओंको जीतनेवाले जयकुमारने अग्निपर पड़ते हुए पतंगके समान तथा हथियाररहित अर्ककीर्तिको अपने रथमें डालकर और स्वयं एक ऊंचे हाथीपर आरूढ़ होकर सिंहके समान पराक्रमी शत्रुभूत विद्याधर राजाओंको
१ अर्द्धचन्द्रशरम् । २ सहस्ररवि । ३ जयकुमारः । ४ वज्रकाण्डकोदण्डे । ५ प्रवर्तयन् । ६ चक्रिणः । ७ जयेन । ८ सम्भ्रान्तिम् । ६ उत्पादितवान् । १० अर्द्धचन्द्रबाणः। ११ कृतग्रहणम् । दन्तग्रहं ल० । १२ गजबन्धनकुशलः । १३ अपगतशस्त्रैः । १४ अर्ककीर्तिम् । १५ ग्राह्यति स्म। १६ धृष्टत्यात् । १७ पतत्सूर्यसदृशम् । १८ पाशपाणिवत् भवन्तीत्यर्थः । 'प्रचेताः वरुणः पाशी यादसाँ पतिरप्पतिः' इत्यभिधानात् । १६ नियमितवान् । . , ..

Translation AI Generated

420
Mahapuraanam
Knowing that the enemy was approaching, Jayakumar, with great respect, received the Nagapasha and the Ardhachandra arrow from his friend, the serpent-being who had become a deva, and departed. [33] Taking that arrow, which shone like a thousand suns, Jayakumar placed it on his Vajrakannda bow. [336] Knowing that the son of the Chakravarti would surely be killed by this arrow, the rulers of the Bhoomigocharis and the Vidyadharas were greatly distressed. [337] That arrow, like a thunderbolt, reduced to ashes nine chariots, eight Ashtachandras, and all their weapons, along with their charioteers. [338] Arkkirti, whose pride was broken, stood there like an elephant whose tusks and trunk had been cut off, or like Yama, whose weapons had been destroyed, unable to act. Thus, it must be said that the actions of the devas, which brought such sorrow, are to be condemned. [339] Just as a man, though weaponless, but skilled in the art of trapping, can capture a valiant elephant by using a snare to catch its feet, so too did Jayakumar capture Arkkirti. [340] To fight before being scorned is valor, but to fight after being scorned, out of arrogance, is a second scorn. [341] Although Arkkirti had a noble lineage, a Chakravarti father, the position of Yuvaraja, and a vast army, he still suffered this fate. This shows that evil conduct afflicts everyone. [342] The Chakravarti had bound Jayakumar with a warrior's belt, but Jayakumar had made his son's wounds a place for bandages. Look at this reversal of fortune! [343] Jayakumar, the conqueror of all enemies, placed Arkkirti, who was like a moth flying towards fire and weaponless, in his chariot, and mounted a tall elephant himself. Like a lion, he captured the Vidyadhara kings, who were his enemies, with the Nagapasha. [344-345]