Mahapurana Part 2 Adipurana Part 2

SR No.: 002723
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1951
Total Pages: 568
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari, Mythology, & Story
File Size: 15 MB

Page 107

एकत्रिंशत्तम पर्व
कौबेरीमय निर्जेतुम् प्राशामभ्युद्यतो विभुः। प्रतस्थ वाजिभूयिष्ठः साधनैः स्थगयन् दिशः ॥१॥ धौरितर्गत मुत्साहः सत्त्वं शिक्षां च लाघवैः । जाति वपुर्णणस्तज्ज्ञाः तदाश्वानां विजज्ञिरे ॥२॥ धौरितं गतिचातुर्यम् उत्साहस्तु पराक्रमः । शिक्षाविनयसंपत्ती रोमच्छाया वपुर्गुणः ॥३॥ पुरोभागा निवात्येतुं पश्चाद्भागैः कृतोद्यमा प्रययुटुंतमव्वानम् अध्वनीना स्तुरङगमाः ॥४॥ खुरोद्धृतान् महीरेणून् स्वाङगस्पर्शभयादिव । केचिद् व्यती युरध्यध्वं' महाश्वाः कृतयिक्रमाः ॥५॥ छायात्मनः१० सहोत्थान केचित्सोढ मियाक्षमाः। खुरैरघट्टयन वाहाः स तु सौक्षम्यान्नबाधितः ॥६॥ केचिन्नत्तमिवातेनः महीरङगे तुरङगमाः। क्रमैश्चङक्रमणारम्भे'२ कृतमड्डुकवादनः ॥७॥ स्थिरप्रकृतिसत्त्वानाम् अश्वानां चलताऽभवत् । प्रचलत्खुरसंक्षुण्णभुयां गतिषु केवलम् ॥८॥ कोटयोऽष्टादशास्य स्युः वाजिनां वायु रंहसाम् । आजानेयप्रधानानां५ योग्यानां चक्रवर्तिनः ॥६॥ रुद्धरोधोवनाक्षुण्णतटभासयंत्यपः । सिन्धोः१६ प्रतीपता" भेजे प्रयान्ती सा पताकिनी ॥१०॥"
अथानन्तर-उत्तर दिशाको जीतने के लिये उद्यत हुए चक्रवर्ती भरत जिनमें अनेक घोड़े हैं ऐसी सेनाओंसे दिशाओंको व्याप्त करते हुए निकले ।।१।। उस समय घोड़ोंके गुण जानने वाले लोगोंने धौरित नामकी गतिसे उनकी चाल जानी, उत्साहसे उनका वल जाना, स्फतिके साथ हलकी चाल चलनेसे उनकी शिक्षा जानी और शरीरके गुणोंसे उनकी जाति जानी ।।२।। गतिकी चतुराईको धौरित, उत्साहको पराक्रम, विनयको शिक्षा और रोमोंको कान्तिको शरीरका गुण कहते हैं ॥३॥ अच्छी तरह मार्ग तय करनेवाले घोड़े मार्गमें बहुत जल्दी जल्दी जा रहे थे और ऐसे जान पड़ते थे मानो अपने पीछेके भागोंसे अगले भागोंको उल्लंघन ही करना चाहते हों ॥४॥ अपने खुरोंसे उड़ती हुई पृथिवीकी धूलिका कहीं हमारे ही शरीरके साथ स्पर्श न हो जावे? इस भयसे ही मानों अनेक बड़े बड़े घोड़े अपना पराक्रम प्रकट करते हुए मार्गमें उस धूलिको उल्लंघन कर रहे थे ॥५॥ कितने ही घोड़े अपनी छायाका भी अपने साथ चलना नहों सह सकते थे इसलिये ही मानो वे उसे अपने खरोंसे तोड रहे थे परन्तु सक्ष्म होनेसे उस छायाको कुछ भी बाधा नहीं होती थी ॥६॥ कितने ही घोड़े ऐसे जान पड़ते थे मानों चलनेके प्रारम्भमें बजते हुए नगाड़े आदि बाजोंके साथ साथ अपने पैरोंसे पृथ्वीरूपी रङ्गभूमिपर नृत्य ही कर रहे हों ॥७॥ जिनका स्वभाव और पराक्रम स्थिर है परन्तु जिन्होंने अपने चलते हुए खुरोंसे पृथ्वी खोद डाली है ऐसे घोड़ोंकी चंचलता केवल चलने में ही थी अन्यत्र नहीं थी ॥८॥ जिनका वेग वायुके समान है, जो उत्तम जातिके हैं और जो योग्य हैं ऐसे चक्रवर्तीके घोड़ों की संख्या अठारह करोड़ थी ॥९॥ जिसने किनारे के वन रोक लिये हैं, जिसने किनारेकी पृथिवी
१ धाराभिः । 'आस्कन्दितं धौरितकं रेचितं वल्गितं प्लुतम् । गतयोऽमः पञ्च धाराः ।' पदैरुत्प्लुत्योत्प्लुत्य गमनम् आस्कन्दितम् । कङकशिखिकोड़नकुलगतैः सदृशम् धौरितकम् । मध्यमवेगेन चक्रवद् भमणम् रेचितम् । पद्भिर्वल्गितम् बल्गितम् । मृगसाम्येन लङघनं प्लुतम् । आस्कन्दितादीनि पञ्चपदानि धाराशब्दवाच्यानि । धारेत्यश्वगतिः सा आस्कन्दितादिभेदेन पञ्चविधा भवतीत्यर्थः। २ गमनम् । ३ बुबुधिरे। ४ पूर्वकायान्। ५ अतिगन्तुम् । ६ अपरकायैः। ७ अध्वनि समर्थाः । ८ अतीत्यागच्छन् । ६ मार्ग। १० छायास्वरूपस्य। ११ छायात्मा। १२ शीघगमनारम्भ। १३ वाद्य विशेषः । १४ पवनवेगिनाम् । १५ जात्यश्वमुख्यानाम् । १६ सिन्धनद्याः । १० प्रतिकूलताम् ।

Translation AI Generated

The Thirty-First Chapter

The glorious one, eager to conquer the Kuber-like (wealthy) enemy, set out with his army, which was abundant in horses, and filled the directions with his forces. ||1||

Those who knew the qualities of horses recognized their speed by the term "Dhaurita," their strength by their enthusiasm, their training by their lightness, and their breed by their physical attributes. ||2||

"Dhaurita" refers to the skill in movement, "Paraakrama" to enthusiasm, "Shiksha" to discipline, and the brilliance of the hair to the quality of the body. ||3||

The horses, eager to conquer the front, were moving so fast that it seemed as if their hindquarters were overtaking their forequarters. ||4||

Some of the great horses, displaying their prowess, were crossing the path, fearing that the dust raised by their hooves might touch their own bodies. ||5||

Some could not bear to have their shadow move with them, so they seemed to be breaking it with their hooves, but due to its subtlety, the shadow remained unaffected. ||6||

Some horses seemed to be dancing on the earth, like a stage, with their feet, as if accompanying the sound of drums and other instruments at the beginning of their journey. ||7||

The horses, whose nature and strength were stable, but who had dug up the earth with their moving hooves, were restless only in their movement, not otherwise. ||8||

The number of horses belonging to the Chakravarti, who were swift like the wind, of the best breed, and worthy, was eighteen crore. ||9||

The flag, which had stopped the forests on the banks, which had stopped the earth on the banks, was moving towards the river, facing its current. ||10||