________________
परिशिष्ट
२२७
2. प्रतिवादि-असिद्धः - चेतनास्तरवः सर्वत्वगपहरणे
मरणात् । अयं हेतु : प्रतिवादिनो बौद्धस्य कृतेऽसिद्धोऽस्ति। अस्य कारणमिदं यत् बौद्धा वृक्षेषु विज्ञानेन्द्रियं तथा आयुर्निरोधकं मरणं नैवाभ्युपयन्ति। उभयासिद्धः - शब्दोऽनित्यः चाक्षुषत्वात् । अयं तु हेतुवादिनः नैयायिकस्य प्रतिवादिनो बौद्धस्य चेति उभयस्यासिद्धः। शब्दस्य चाक्षुषत्वं नास्ति प्रमाणप्रतिपन्नम्। इदानीमनैकान्तिकं यस्य नामान्तरं व्यभिचारी अस्ति
तं हेत्वाभासं व्याख्यातुमुपक्रमते4. (क) व्यभिचारीति नामान्तरम्।
(ख)अयं द्विविधः 1. सन्दिग्धविपक्षवृत्तिकः वक्तृत्वं विपक्षे सर्वज्ञे
सन्दिग्धवृत्तिकम्-सर्वज्ञः किं वक्ता आहोस्विन्न वक्तेति सन्देहात्। निर्णीतविपक्षवृत्तिकः-प्रमेयत्वं यथा सपक्षेऽनित्ये घटादौ प्रतीयते तथा विपक्षे नित्येऽपि व्योमादौ
प्रतीयत एव। (क) अनैकान्तिक हेत्वाभास का दूसरा नाम व्यभिचारी
हेतु है। (ख) अनैकान्तिक के दो प्रकार हैं -
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
