________________
२१०
भिक्षुन्यायकर्णिका
(च) विरोधीउत्तरचर की उपलब्धि - मुहूर्त्त पहले मृगशिरा नक्षत्र का उदय नहीं हुआ था, क्योंकि पूर्वाफाल्गुनी नक्षत्र का उदय हो चुका है I
(छ) विरोधी सहचरोपलब्धि - इसका ज्ञान मिथ्या नहीं है, क्योंकि इसके पास सम्यग्दर्शन है ।
न्या. प्र. - प्रतिषेध्येनार्थेन सह ये साक्षाद्विरुद्धास्तेषां ये व्याप्तादयः षड्भेदा भवन्ति तेषामुदाहरणान्यत्र प्रस्तूयन्ते । ते च भेदाः सन्तीमे विरुद्धव्याप्योपलब्धिः, विरुद्धकार्योपलब्धि:, विरुद्धकारणोपलब्धि:, विरुद्धपूर्व चरोपलब्धिः विरुद्धोत्तरचरोपलब्धिः विरुद्धसहचरोपलब्धिश्च ।
(क) स्वभावोपलब्धिरुदाहृता ।
(ख) विरोधिव्याप्योपलब्धि: नास्त्यस्य पुंसस्तत्त्वेषु निश्चयः तत्र सन्देहात् अत्र तत्त्वेषु निश्चयः प्रतिषेध्यो वर्तते । तेन साक्षात् विरुद्धः अनिश्चयः, तस्य व्याप्यः सन्देहः । सन्देहो अनिश्चयस्य व्याप्यो भवति, यत्र यत्र सन्देहः तत्र तत्रानिश्चय इति व्याप्तिः । सन्देहात्मके व्याप्ये सति तस्य व्यापकेन अनिश्चयेन तत्र भाव्यमेव । अयम् अनिश्चयो निश्चयाद् विरुद्धोऽस्ति । अस्यानिश्चयस्य साधनम् अस्ति सन्देह इति । अयं संन्देह : स्वकीयभावेन = अस्तित्वेन निश्चयविरोधिनोऽनिश्चयस्योपलब्धेः साधनं भवतीति स्पष्टोऽर्थः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
