________________
४३३
नि० ४७५ ]
पुण्यपापसिद्धिः । अस्याऽप्यसिद्धतोड़ावनार्थमाह-- ण हि सव्वधाणुरूवं भिण्णं वा कारणं अध मतं ते । कि कज्जकारणत्तणमधवा वत्थुत्तणं तस्स ॥२३७८॥
न हि सर्वथाऽनुरूपं कारणं कार्यस्य, कार्य वा कारणस्येति । सर्वथानुरूपत्वे [अ]द्वयमेव कार्य वा कारणं वा] स्यात् । अनयोरभिधानभेदस्तावत् स्फुट एव दृष्टः कार्य कारक[ग] मिति च। सर्वथानुरूपत्वे एकस्यास्तित्वात् द्वितीयस्य नास्तित्वेन भवितव्यम् । अत एकमेव, न तद् द्वितीयं वस्तु विद्यते इति कार्यकारणत्वाभावो वस्तुवाभावश्च ।।२३७८॥ एवं तर्हि
सव्वं तुल्लातुल्लं जति तो' कज्जाणुरूवता केयं । जं सोमै ! सपज्जायो कन्जं परज्जयो सेसो ॥२३७९।।
सव्वं तुल्लातुल्लं जति इत्यादि । सर्वमेव केनचित् तुल्यातुल्यमिति व्यवस्थायां केयं कार्यानुरूपता नाम, अननुरूपत्वस्यापि सम्भवात् ? उच्यते-हे सौम्य ! हारीताचलभ्रातः : स्वपरपर्यायविवक्षावशादनुरूपानानुरूपाच्च वस्तुन इति । कारणस्य कार्य स्वपर्याय इत्यनुरूपत्वम् , अन्यः परपर्याय इत्यननुरूपत्वमित्युभयमविरुद्धम् । कर्मणो मूर्तस्य कारणस्यात्मनोऽन्यस्य सतः कार्य सुखदुःग्वे । आत्मपरिणाम यात् परपर्यायत्वादमूर्नवं मुखदुःखयोः । कार्यत्वव्यपदेशमात्रं स्वपर्यायः । ततश्च शुभाशु. भाख्या कर्मणः । सवेद्यासवेद्यत्वे अनुरूपत्वं मूर्त्तामूत्ते वे अननुरूपत्वम् ॥२३७९।। अतः पृच्छति
किं जध मुत्तममुत्तस्स कारणं तध मुहातिणं कम्मं । दिटुं सुहातिकारणमण्णाति जधेह तध कम्मं ॥२३८०॥
कि जध गाहा । अमूर्तस्य कार्यस्य मूर्त कारणमयुक्त(मुक्त)मित्यत्र प्रमाणं मूर्त कर्म सुखदुःखकारणत्वादन्नादिवत् ।।२३८०॥ एवं तहिं ---
होतु तयं चिय किं कम्मणा ण जं तुल्लसाधणाणं पि । फलभेतो सोऽवस्सं सकारणो कारणं कम्मं ॥२६८१॥
होतु गाहा । मुखदुःखकारणत्वं कर्मण इत्यसिद्धो हेतुः । अन्नाद्येव सुखदुःखयोः कारणम् । तच्च मूत्तं किं कर्मणा कल्पितेन ? तन्न, यतोऽन्नादितुल्यसाधनानामपि पुरुषाणां विसदृशफलवं कारणान्तरसापेक्षं दृष्टम् । यच्च तत्कारणं तत् कर्मेति ॥२३८१॥
१ ते त। २ सोम्म को हे त। ३ पन्ज जे । कम्मं त । ४ रमज्ज त । ५ सव्वं तुलं जइ-इति प्रती । 'हाईणं हे । ७ कम्मुणा त। ८ भोतो जे । भेदभो हे।
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org