________________
व्यजनावग्रहविवरणम् । दव्यं माणं पूरितमिन्दियमापूरितं तधा दाण्डं ।
अपरोप्परसंसग्गो जदा तदा 'गेहति तदैत्यं ॥२५०॥
दव्यं गाहा । तत्र यदा द्रव्यं व्यञ्जनमधिक्रियते तदाऽऽपूरितमिति प्रभूतीकृतं स्वप्रमाणमानीतं स्वविपयव्यक्तौ समर्थीकृतमित्यर्थः । यदा व्यञ्जनमिन्द्रियं तदाऽऽपूरितमित्यावृतं भृतं व्याप्तमित्यर्थः ।
यदा द्वयोरपि सम्बन्धोऽधिक्रियते तदाऽऽपूरितमित्यङ्गाङ्गिभावमानीतमनुपक्तमित्यर्थः । एवं यदाऽऽपूरितं भवति तदानीं तदर्थ गृह्णाति । तेषां व्यञ्जनानामर्थः तदर्थः दादादिरित्यर्थः । तद्ग्रहणम विग्रहो भवति ।।२५०॥
सामण्णमणिदेसं सरूवणामातिक सहित
जंदि एवं जं तेणं गहिते सहे ति ते कध णु ? ॥२५१॥
सामग० गाहा । तं च किंप्रकारमर्थं गृह्णाति : सामान्यमनिर्देश्य स्वरूपनाम-जाति-द्रव्य-गुण-क्रियाविक पविमुखभनाख्येयमियर्थः। आह---- यद्येवं तेन यत्सूत्रेऽभिहितं-- "तण सद्देत्ति ओग्गइिते ण पुण जाणति के वेस सद्दे" [नन्दी ५८] (त्ति । तत्कथमिति ? ॥ २५१॥ उच्यते
सद्दे त्ति भणति वर : तम्मत्तं वा ण सदबुद्धीए.।
जति होज सहबुद्धी तोऽवाओ चेव सो होजी ॥२५२।।
सद्दे ति गाहा । इह 'तेन शब्दोवगृहीतः' इति वक्ताऽभिधत्ते सूत्रकार इत्यर्थः । इतिकरणनिर्देशाद्वा सर्वविशेषविमुलं शब्दमात्रमुक्तं भवति । न तु शब्दबुध्येति । कस्माद ! एकसमयत्वादर्थावग्रहस्या नक समयत्वाच्चार्थपरिच्छेदस्य । यदि वा 'शब्दोऽयम्' इति वुद्धिः स्यादवाय एव स्याद्रूपादिविशेषव्यवसायात् ॥२५२।।
जति सदबुद्धिमत्तयमवग्गही तबिसेसणमवायो । णणु सहो णांसदो ण य ख्वादी" विसेसोऽयं ॥२५३॥
जति गाहा । यदि वा 'शब्दोऽयम्' इत्येपा बुद्धिरवग्रहः, तद्विशेषणम् 'इत्थं प्रकारोऽयम्' इत्यवायः । ननु शब्दोऽयं नाऽशब्दोयं न रूपादीनामन्यतम इति विशेपाद यमेवापायः ॥२५३॥ १ गिण्हइ को है । २ तम त को है । ३ चौ. जदि जे । ४ कध त । ५ आ० सद्दे जे । होइ को है । सा त । ८ होउन जे । ९ णाम सहो त । १० रुवाइ हे ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
