________________
व्यअनावग्रहविवरणम् । तुझं बहुतरभेता भणति मती होति धितिवहुत्तातो ।
भण्णति नं जातिभेतो इट्टो मज्झं जधा तुझं ॥१९०॥
तुझं गाहा । आह-यद्येवं भवतो बहुतरभेदा मतिरापद्यते, धृतिबहुत्वाद् धारणायास्त्रिभेदत्वादित्यर्थः । उच्यते-नेह जातिभेदोऽभिप्रेतो यथा भवतः ॥१९०।।
किं तर्हि ?
सा भिण्णलक्खणा वि हु घितिसामण्णेण धारणा होति । जह 'ओग्गहो दुरूवोऽव॑ग्गहसामण्णतो एको ॥१९१॥
सा भिण्ण० गाहा। सा भिन्नलक्षणाऽपि यस्मान्न धारणासामान्यमतिवर्त्तते तस्माद धारणैव । तद्यथा-द्विविधोऽप्यवग्रहोऽवग्रहमात्रसामान्यादेक एवेति ॥१९१॥
तत्थोग्गहो भेतो गहणं जं होज्ज वञ्जणत्थाणं । वंजणतो य ज़मत्थो तेणातीए तयं वोच्छं ॥१९२॥
तत्याग्गही गाहा । तत्र द्विविधोऽवग्रहः व्यञ्जनस्य, अर्थस्य च, अन्यस्यावग्राह्यस्याभावात् । यतश्च व्यञ्जनावग्रहपूर्वोऽर्थावग्रहस्तस्माद् व्यञ्जनावग्रहमेव तावद् वक्ष्यामः ॥१९२॥
जिज्जइ जेणत्यो घडो व्ब दीवेण वंजणं तं च ।
उवकरणिन्दियसदातिपरिणतर्दवसंवन्धो ॥१९३॥
वंजि० गाहा । इह व्यज्यतेऽनेनार्थः प्रदीपेनेव घट इति व्यञ्जनम् , तच्चोपकरणेन्द्रियस्य शब्दादिपरिणतद्रव्याणां च यः सम्बन्धः सम्यक्तिरित्यर्थः । व्यञ्जनावग्रह इत्यत्र चोभयसमासाऽवधारणं द्रष्टव्यम्-व्यञ्जनेन-उपकरणेन्द्रियेण शब्दादिपरिणतद्रव्याणां व्यञ्जनानाम् अवग्रहो व्यञ्जनावग्रहः ॥१९३॥
अण्णाणं सो बधिरादिणं व तकालमणुवलंभातो।
ण तदंते तत्तो च्चिय उवलंभातो [१४-द्वि०]तओ गाणं ॥१९४॥
अण्णाणं गाहा । आह-स व्यञ्जनावग्रहः खवज्ञानम् , तत्कालानुपलम्भाद् बधिरादिकालानुपलम्भवत् । उच्यते-न, तदन्ते तज्ज्ञेयवस्तूपादानादेवोपलम्भात् । इह यस्य ज्ञेयवस्तूपादानविज्ञानस्यान्ते तत एवोपलम्भो भवति तद् ज्ञानं दृष्टम् , यथाsथांवग्रहपर्यन्ते तत एवेहासद्भावादर्थावग्रहे (हो) ज्ञानमिति ॥१९४॥ १ चो० तु जे । तुम्भ त । २ भण्णति को । ३ भण्णति ते ति मेतो जे । ४ जह उम्ग को है। ५ वो उग्ग' को हे। ६ दुरूवो को हे त। होइ को हे। ८ गतो दजे । चो. अण्णा जे ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
