Page Text
________________
१११४
न्यायागमानुसारिणीव्याख्यासमेतम् [नियमनियमनयः भवन्तो लीनास्तिरोभूताः पिण्डत्वेन कर्तृप्रत्ययवशाञ्चोत्पन्नाः स्तूपकत्वेन स्तूपक इत्युच्यन्ते मृद्रूपादयः, अभिघाता[दि]प्रत्ययवशाद्वा कपालानीति, सर्वज्ञो हि 'जं जं जे जे भावे परिणमति, पयोगवीससा दव्वं । तं तह जाणाति जिणो अपज्जवे जाणणा णत्थि ॥' (आव० नि० २६६७) इति वचनात् तथा तथा पश्यति, तदुपसंहरति-अतस्तस्य शिवकादेरग्रहणम् , न स्वयमभावाद्विनाशाद्वेत्युभयोरप्युत्तरोक्तिः ।
पार्थिवा अपि रूपादयः स्वपरापेक्षस्वभावेन भवन्तोऽग्निसम्बन्धसामर्थ्येन पूर्वरूपतिरोभावे पुनरन्यथोत्पन्नाः, तथाऽपामप्यर्थान्तरापेक्षानपेक्षस्थितार्थभवनव्याप्तेरल्पतराविर्भूतिरग्निसम्बन्धसामर्थ्यात् , अन्त्यानामपामतिसूक्ष्मत्वान्न स्फुटं ग्रहीतुं शक्यतेऽनुमीयते तु तिरोभूता इत्याहतद्रव्यार्थवादं पर्यायार्थाकाझं क्षणिकवादः समर्थयति ।
पार्थिवा अपीत्यादि, तद्न्थवदेवात्रापि ग्रन्थः, विशेषस्तु पूर्वरूपतिरोभावे पुनरन्यथोत्पन्ना 10 इति व्याख्यातानुसारेण, विशेषश्चाग्निसम्बन्धसामर्थ्यम् , एवमपामित्यादि, विशेषस्तथैव, अपामल्पतराविर्भूतेरर्थान्तरापेक्षानपेक्षस्थितार्थभवनव्याप्तेरेवापामल्पतराविर्भूतिरग्निसम्बन्धसामर्थ्यादतोऽन्त्यानामपामतिसूक्ष्मत्वादभिव्यक्तावसामर्थे न स्फुटं ग्रहीतुं शक्यते प्रत्यक्षतोऽनुमीयते तु तिरोभूता इति, अनेन प्रकारेण [अ]अहणं न तेनाग्निसंयोगेन विनाशनादिति, तस्मात् साध्ववोचमाईतद्रव्यार्थवादमेव पर्यायाकांक्षं
क्षणिक]वस्तुवादः समर्थयतीति । 15 मा चाधृति कार्षीः ममैवाहतत्वमापतितमनिच्छतोऽपीति, किं तर्हि ? विध्यादिभङ्गान्तःपातिनः सर्वेऽन्येऽपि वस्तुवाद्युदाहाः त्वदुराहतुल्याः, तच्च तद्व्यसनदर्शनादात्माश्वासकरमिति धृति भावय ।
मा चाधृति कार्षीरित्यादि, ममैव क्षणिकवस्तुवादिन आईतत्वमापतितमनिच्छतोऽपीत्यनुतापं
20 नादश्माभिघातादिप्रत्ययवशात् पूर्वस्वभावेन तिरोभूता उत्तरस्वभावेनाविभूताः कादिप्रत्ययवशान मृद्रूपादयः शिवकस्थासकाद्याख्या
अभिघातादिप्रत्ययवशाच कपालकपालिकाद्याख्यां लभन्त इति भावः । ईदृशप्रक्रियायां प्रमाणमह-सर्वज्ञोहीति।'जं जं' इति 'यद्यत् यस्मिन् यस्मिन् भावे परिणमति प्रयोगविस्रसाभ्यां द्रव्यम् । तत्तथा जानाति जिनोऽपर्यवे ज्ञातृता नास्ति ॥ इति छाया,याव
प्रकारद्रव्यवेत्तत्वं सर्वज्ञस्योक्तमस्यां गाथायाम् अभिघातादिप्रत्ययवशात् स्वरूपेण सन्तोऽपि शिवकत्वादिना शिवकादेस्तिरोधानादेव शिवकादेरग्रहणम् , न तु शिबकस्यात्यन्तमभावाद्विनाशाद्वेत्याह-अतस्तस्येति । पार्थिवरूपादीनां स्थितानामेवाविर्भावतिरो वरू25 पेण भवनमिति दर्शयति-पार्थिवा अपीति पृथिवीसम्बन्धिनोऽपीत्यर्थः। पूर्वग्रन्थतुल्यतामत्रातिदिशति-तदन्थवदेवेति । खेन
रूपेणाविनष्टा रूपामिसंयोगादिखपरापेक्षस्वभावेन तिरोभूता रूपकर्तृप्रत्ययवशाचोत्पन्नाः तिरोभूतरूपेण न गृह्यन्ते, आविर्भूतरूपेण च गृह्यन्त इत्याशयेन विशेषं दर्शयति-विशेषस्त्विति, अत्राग्निसम्बन्धसामर्थ्य रूपादि च विशेषः पूर्वस्मात् , तत्र ह्यश्माभिघातादिसामर्थ्य मृत्पिडादि चोक्तमिति भावः । जलस्यापि स्वपरापेक्षस्वभावेन भवतोऽग्निसम्बन्धसामर्थ्यात् स्थूलतरतिरोभावेनाल्पतराविभूतिरि
त्याह-एवमपामित्यादीति। अर्थान्तरेति, स्थितार्थभवनमथान्तरं यदग्निसंयोगादि तदपेक्षमप्यनपेक्ष स्वतो भवनादिति भावः। 30 अन्त्यस्य सलिलस्यातिसूक्ष्मत्वेन तस्याभिव्यक्ती सामर्थ नास्ति अत एव प्रत्यक्षतोन गृह्यते किन्त्वनुमीयते तिरोभूतं सलिलमितीत्याह
अन्त्यानामपामिति ।अल्पाल्पतरत्वादिना सलिलस्याग्रहणमेव विनाशो न त्वनिसंयोगादिना विनाशनादित्याह-अनेनेति। एवञ्च पर्यायार्थाकाझं व्यार्थवादमर्हत्सम्मतमेव क्षणिकवस्तुवादः समर्थयति, अन्यथाऽसम्भवादित्याह-तस्मादिति। ननु क्षणिकवस्तुवादिनो मेऽनिच्छतोऽप्यार्हतत्वमापतितमिति मा शुच इत्याह-मा चाधृतिमिति । व्याचष्टे-ममैवेति। क्षणिकवस्तुवादिनस्तवेव
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002587 |
| Book Title | Dvadasharnaychakram Part 4 |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Labdhisuri |
| Publisher | Chandulal Jamnadas Shah |
| Publication Year | 1960 |
| Total Pages | 364 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 11 MB |