________________
क्रोधो यदा च भवता प्रथमं जितोऽयम् नष्टास्तदैव सकलाः किल कर्मचौराः। शीताऽपि शोषयति चेदिह लोकमध्ये, नीलदुमाणि विपिनानि न किं हिमानी॥१३॥
हे जिनेश ! क्रोधी दुर्जयः शत्रुरपि त्वया सहसैव पूर्वं यदा जितः तदैव मन्ये * यत् समस्त कर्मसमूहाः विगलिताः सञ्जाताः किन्त्वहं चिन्तयामि यद् क्रोधभयाद् रोषभयाद् वा कश्चित् दूरं याति, पलायते वा यदा क्रोधः प्रथमं जितस्तर्हि कर्मचौरा कथं पलायिताः ? इति शंका मम मनसि आसीत् किन्तु यदा परिज्ञातं यत् हिमानी प्रभावेणापि हरितानि सघनवनानि दह्यन्ते तदा निष्कर्षोऽयं स्फुटितः क्रोधात् क्षमा (शान्तिः) बलीयसी। ___हे जिनेश ! “क्रोध, दुर्जेय शत्रु हैं"-यह बात लोक विदित है। आपने सर्वप्रथम उसी
दुर्जेय शत्रु पर विजय प्राप्त की। जब आपने क्रोध को जीत लिया, विनष्ट कर दिया तब और शेष कर्म-चोर कैसे भागे? बिना रोष या क्रोध के तो चोरों का भागना सम्भव-सा नहीं लगता।
मेरे मन की इस आशंका का निवारण तब हुआ जब मुझे ज्ञात हुआ कि हिम की अधिकता भी सघन हरित वनावली को जला देती। __फलतः क्रोध के अभाव में क्षमा/शान्ति की आपके अन्तःकरण में प्रतिष्ठा हुई उसी के प्रभाव से समस्त कर्म-चोर भाग गए। वस्तुतः क्षमा, क्रोध से अधिक शक्तिशाली है।
હે જિનેશ!"કોઈ દુર્જય શત્રુ છે” – આ વાત લોક પ્રચલિત છે. તમે સર્વ પ્રથમ તે જ દુર્જય શત્રુ પર વિજય પ્રાપ્ત કર્યો. જ્યારે તમે કોઈને જીતી લીધો, વિનષ્ટ કરી લીધો ત્યારે શેષ કર્મચોર કેવી રીતે ભાગ્યા? કોધ વગર તો ચોરોનું ભાગવું સંભવ નથી લાગતું. મારા મનની આ આશંકાનું નિવારણ ત્યારે થયું જ્યારે મને જાણ થઈ કે હિમની અધિકતા પણ સઘન હરિયાળીને નષ્ટ કરી કાઢે છે.
ફળસ્વરૂપ ક્રોધના અભાવમાં ક્ષમા/શાંતિની તમારા અંતઃકરણમાં પ્રતિષ્ઠા થઇ, તેના પ્રભાવે જ જ સમસ્ત કર્મ ચાર ભાગી ગયા. વસ્તુતઃ ક્ષમા, ક્રોધથી અધિક શક્તિશાળી છે.
Jinesh! It is universally known that anger is an enemy difficult to conquer. You conquered that unconquerable enemy at the outset. When you conquered anger and destroyed it what would cause the other thieves (in the form of karmas) to scamper ? Making the thieves elope seems impossible without anger. This doubt in my mind was removed when I came to know that excess of snow also destroys lush greenery of jungle.
Thus in absence of anger when forgiveness and tranquillity were installed in your mind, it caused the elopement of the thieves that are karmas. In fact forgiveness is more powerful than anger.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org