________________
20
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड-१, गाथा-२२-२५
बोध्याः । महार्घमूल्या अपि वैडूर्यादयो मणयो रत्नानि यदि विसंयुक्ताः पृथग्भूता भवेयुस्तर्हि । रत्नावलिव्यपदेशं रत्नावलि' इत्याख्यां न लभन्ते ।।२२ ।।
तह णिययवायसुविणिच्छिया वि अण्णोण्णपक्खणिरवेक्खा ।
सम्मइंसणसदं सव्वे वि णया ण पावेंति ।।२३।। तथा निजकवादसुविनिष्टिाता अपि स्वपक्षप्ररूपणायां कुशला अपि सर्वेऽपि नया यदि अन्योन्यपक्षनिरपेक्षाः स्वेतरनयविषयापलापिनो भवेयुस्तर्हि सम्यग्दर्शनशब्दं ‘सुनयाः, प्रमाणम्' इत्येवंरूपं सम्बोधनं न प्राप्नुवन्ति ।।२३ ।।
जह पुण ते चेव मणी जहा गुणविसेसभागपडिबद्धा । _ 'रयणावलि'त्ति भण्णइ जहंति पाडिक्कसण्णाउ ।।२४।। यदा पुनस्त एव मणयो रत्नानि यथा गुणविशेषभागप्रतिबद्धा गुणविशेषः सूत्रविशेषस्तस्य भाग एकदेशस्तेन प्रतिबद्धाः, एकसूत्रे गुणानुरूप्येण व्यवस्थिता 'रत्नावलि' इति भण्यते आख्यामासादयन्ति प्रत्येकसञ्ज्ञाष्टा स्वतन्त्रनामानि च परित्यजन्ति ।।२४ ।।
तह सब्वे णयवाया जहाणुरूवविणिउत्तवत्तव्वा ।
सम्मइंसणसदं लहन्ति ण विसेससण्णाओ ।।२५।। तथा सर्वे नयवादा यथानुरूपविनियुक्तवक्तव्या यद् यदनुरूपं तत्र विनियुक्तं वक्तव्यमुपचारात्तद्वाचकः शब्दो येषां ते तथा अर्थात् सापेक्षतया स्वोचितस्थाने व्यवस्थिताः सम्यग्दर्शनशब्दं 'प्रमाणम्' इति नाम लभन्ते न विशेषसंज्ञाः पृथग्भूतस्वतन्त्रनामानि ।।२५ ।।
इदं स्वीकरणीयम् - यथा पृथक् पृथक् स्थितानि रत्नानि 'रत्नावली' 'रत्नमाला' इत्यादि संज्ञां न लभन्ते, किन्तु वर्णसंस्थानादिक्रमेण गुणानुसारेण चैकेन दोरकेन ग्रथितानि 'रत्नावली' इति व्यपदेशं प्राप्नुवन्ति तथा सङ्ग्रहादयः सर्वे नया यदि परस्परनिरपेक्षास्तर्हि 'प्रमाणम्' संज्ञां न लभन्ते किन्तु स्वस्वोचितस्थाने सापेक्षतया व्यवस्थितेषु सत्स्वेव ‘प्रमाणम्' संज्ञां लभन्ते । अत्र नय-प्रमाणात्मकचैतन्यस्य प्रत्यक्षसिद्धत्वेप्यनेकान्तमनभ्युपगच्छन्तं प्रति व्यवहारसाधनाय दृष्टान्तोपादानं सार्थकं भवति ।।२२-२५।।
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
