Page Text
________________
आवश्यक हारिभद्रीयवृत्तिः त्यागोऽवगम्यते, स च तद्विपक्षः सुगम एवेत्यत्र बहु वक्तव्यं तत्तु नोच्यते, ग्रन्थविस्तरभयादू, गमनिकामात्रप्रधानत्वात् प्रारम्भस्य ॥ साम्प्रतं व्युत्सर्गप्रतिपादनायाऽऽह ग्रन्थकारः
दविसग्गे खलु पसन्नचंदो हवे उदाहरणं । पडिआगय संवेगो भावंमिवि होइ सो चेव ॥ १०५१ ॥ व्याख्या -- इह द्रव्यव्युत्सर्गः - गणोपधिशरीरान्नपानादि व्युत्सर्गः, अथवा द्रव्यव्युत्सर्गः आर्तध्यानादिध्यायिनः कायोत्सर्ग इति, अत एवाऽऽह - द्रव्यव्युत्सर्गे खलु प्रसन्नचन्द्रो भवत्युदाहरणं, भावव्युत्सर्ग स्त्वज्ञानादिपरित्यागः, अथवा धर्मशुक्लध्यायिनः कायोत्सर्ग एव, तथा चाऽऽह - प्रत्यागतसंवेगो 'भावेऽपि' भावव्युत्सर्गेऽपि भवति स एव प्रसन्नचन्द्र उदाहरणमिति गाथाक्षरार्थः ॥ १०५१ ॥ भावार्थः कथानकादवसेयः, तश्चेदम् - खिइपइट्ठिए णयरे पसन्नचंदो राया, तत्थ भगवं महावीरो समोसढो, तओ राया धम्मं सोऊण संजाय संवेगो पवइओ, गीयत्थो जाओ । अण्णया जिणकप्पं 'डिवजिउ काम सत्तभावणाए अप्पाणं भावेइ, तेणं कालेणं रायगिहे णयरे मसाणे पडिमं पडिवन्नो, भगवं च महावीरो तत्थेव समोसढो, लोगोsवि वंदगो णीइ, दुवे य वाणियगा खिइपडट्ठियाओ तत्थेव आयाया, पसन्नचंदं पासिकण एगेण भणियंएस अम्हाणं सामी रायलच्छि परिचाइय तवसिरिं पडिवन्नो, अहो से धन्नया, बितिएण भणियं - कुओ एयरस धण्णया ?,
॥ ३२५॥
१ क्षितिप्रतिष्ठिते नगरे प्रसमचन्द्रो राजा, तत्र भगवान् महावीरः समवसृतः, ततो राजा धर्मे श्रुत्वा संजात संवेगः प्रवजितः, गीतार्थो जातः । अन्यदा जिनकरूपं प्रतियतुकामः सध्वभावनयाऽऽत्मानं भावयति, तस्मिन् काले राजगृहे नगरे श्मशाने प्रतिमां प्रतिपक्षः, भगवांश्च महावीरस्तत्रैव सृतः लोकोऽपि वम्बको निर्गच्छति, द्वौ च वणिजौ क्षितिप्रतिष्ठितात् तत्रैवागतौ, प्रसचन्तं दृष्ट्वा एकेन भणितं - एषोऽस्माकं स्वामी राज्यलक्ष्मी परित्यज्य तपःश्रियं प्रतिपक्षः, अहो भस्य धन्यता, द्वितीयेन भणितं कुत एतस्य धन्यता ?,
जो असंजायबलं पुतं रज्जे ठविऊण पवइओ, सो तवस्सी दाइगेहिं परिभविज्जइ, णयरं च उत्तिमक्खयं पवण्णं ताव, एवमणेण बहुओ लोगो दुक्खे ठविओति अदद्वधो एसो, तस्स तं सोऊण कोवो जाओ, चिंतियं चडणेण - को मम पुत्तस्म अवकरेइति ?, नूणममुगो, ता किं तेण ?, एयावत्थगओ णं वावाएमि, माणससंगामेण रोद्दझाणं पवन्नो, हत्थिणा हस्थि विवारइत्ति, विभासा । एत्यंतरे सेणिओ भगवं वंदओ णीइ, तेणवि दिट्ठो वंदिओ य, अणेण ईसिंपि न य निज्झाईतओ, सेणिएण चिंतियं सुक्कज्झाणोवगओ एस भगवं, ता एरिसंमि झाणे कालगयस्स का गइ भवइन्ति भगवंतं पुच्छि - सं, तओ गओ वंदिऊण पुच्छिओऽणेण भगवं-जंमि झाणे ठिओ मए वंदिओ पसन्न चंदो तंमि मयस्स कहिं उधवाओ भवइ ?, भगवया भणियं - अहे सत्तमा पुढवीए, तओ सेणिएण चिंतियं - हा ! किमेयंतिः, पुणो पुच्छिस्सं । एत्थंतरंमि अपनचंद माणसे संगामे पहाणनायगेण सहावडियस्स असिसत्तिचककप्पणिष्पमुहाई खयं गयाई पहरणाई, तओऽणेण सिरत्ताणं
१ योऽसंजातबलं पुत्रं राज्ये स्थापयित्वा प्रग्रजितः, स तपस्वी दायादैः परिभूयते, नगरं चोत्तमं क्षयं प्रपनं तावत् एवमनेन बहुको कोको दुःखे स्थापित इत्यद्रष्टव्य एषः, तस्य तत् श्रुखा कोपो जातः, चिन्तितं चानेन को मम पुत्रमपकरोतीति ?, नूनममुकः, तत् किं तेन ?, एतदवस्थागतो ( ऽपि ) तं व्यापादयामि, मानससंग्रामेण रौद्रं ध्यानं प्रपन्नः, हस्तिना हस्तिनं व्यापादयतीति विभाषा । भन्नान्तरे श्रेणिको भगवन्तं वन्दितुं निर्गच्छति, तेनापि इटो वन्दितश्च, अनेनेचदपि न च नियतः, श्रेणिकेन चिन्तितं शुलध्यानोपगत एष भगवान्, तदीदृशे ध्याने कालगतस्य का गतिर्भवतीति भगवन्तं प्रक्ष्यामि, ततो तो दिवा पृष्ठोऽनेन भगवान् यस्मिन् ध्याने स्थितो मया वन्दितः प्रसनचन्द्रस्तमिमृतस्य कोपपातो भवति ?, भगवता भणितं अधः सपम्यां पृथिव्यां ततः श्रेणिकेन चिन्तितं हा किमेतदिति ?, पुनः प्रक्ष्यामि । अत्रान्तरे च प्रसन्नचन्द्रस्य मानसे संग्रामे प्रधाननायकेन सहापतितस्यासिशक्तिकरूपनीप्रमुखानि क्षयं गतानि प्रहरणानि, ततोऽनेन शिरखाणेन
वायमित्ति परामसियमुत्तिमंगं, जाहे लोयं कयंति, तओ संवेगमावण्णो महया विसुज्झमाणपरिणामेण अत्ताणं निंदिसं पयत्तो, समाहियं चणेण पुणरवि सुक्कं झाणं । एत्थंतरंमि सेणिएणवि पुणोऽवि भगवं पुच्छिओ - भगवं ! जारिसे झाणे संपइ पसन्नचंदो वह तारिसे मयस्स कहिं उववाओ ?, भगवया भणियं - अणुत्तरसुरेसुंति, तओ सेणिएण भणियं - पुषं किमना परूवियं उआहु मया अन्नहा अवगच्छियंति १, भगवया भणियं-न अन्नहा परुवियं, सेणिएण भणियं-किं वाक वत्ति ?, तओ भगवया सवो वृत्तंतो साहिओ । एत्थंतरंमि य पसन्न चंदसमीवे दिवो देवकुंदुहिसणाहो महन्तो कलयलो उद्धाइओ, तओ सेणिएण भणियं भगवं ! किमेयंति ?, भगवया भणियं - तस्सेव त्रिसुज्झमाणपरिणामस्स केवलणाणं समुपणं, तओ से देवा महिमं करेंति । एस एव दबविउस्सग्गभावविउस्सग्गेसु उदाहरणं ॥ साम्प्रतं समाप्तौ यथाभूतोser कर्ता भवति सामायिकस्य तथाभूतं संक्षेपतोऽभिधित्सुराहसावज्जजोगविरओ तिविहं तिविहेण वोसिरिअ पावं । सामाइअमाईए एसोऽणुगमो परिसमत्तो ॥ १०५२ ॥
· व्यापादयामीति परामृष्टमुत्तमाङ्ग, यदा लोचः कृत इति, ततः संवेग मापत्रः महता विशुध्यमानपरिणामेनात्मानं निन्दितुं प्रवृत्तः, समाहितं चानेन पुनरपि शुक्लं ध्यानं । अत्रान्तरे श्रेणिकेनापि पुनरपि भगवान् पृष्टः- भगवन् ! यादृशे ध्याने सम्प्रति प्रसवचन्द्रो वर्त्तते ताइशे मृतस्य कोपपातः १, भगवता भणितं - अनुत्तरसुरेष्विति, ततः श्रेणिकेन मणितं - पूर्व किमन्यथा प्ररूपितमुताहो मयाऽन्यथाऽवगतमिति १, भगवता भणितं नान्यथा प्ररूपितं श्रेणिकेन भणितं किंवा कथं पैति ?, ततो भगवता सर्वो वृत्तान्तः कथितः । अत्रान्तरे च प्रसचन्द्रसमीपे दिव्यो देवदुन्दुभिसनाथो महान् कलकल स्थितः, ततः श्रेणिकेन भणितं - भगवन् ! किमेतदिति ?, भगवता मणितं तस्यैव विशुध्यमानपरिणामस्य केवलज्ञानं समुत्पन्नं ततस्तस्य देवा महिमानं कुर्वन्ति । एष पव द्रव्यभ्युत्सर्गभावभ्युत्सर्गयोरुदाहरणं ।
Jain Education International
For Private Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |