Page Text
________________
॥३०॥ मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः होजे कयाइ, रमाती भणइ-मा रोव चंडपिंगलत्ति, संबुद्धो, राया मओ, सो राया जाओ, सुचिरेण कालेण दोवि पवइयाणि, एवं सुकुलपञ्चायाई तम्मूलागं च सिद्धिगमणं ॥ अहवा बितियं उदाहरणं-महुराए णयरीए जिणदत्तो सावमो, तत्थ हुंडिओ चोरो, णयरं मुसइ, सो कयाइ गहिओ सूले भिन्नो, पडिचरह बितिजयावि से नजिहिंति, मणूसा पडिचरंति, सो सावओ तस्स नाइदूरेण वीईवयइ, सो भणइ-सावय ! तुमंसि अणुकंपओ तिसाइओऽहं, देह मम पाणियं जा मरामि, सावओ भणइ-इमं नमोकारं पढ जा ते आणेमि पाणियं, जइ विस्सारेहिसि तो आणीर्यपि ण देमि, सो ताए लोलयाए पढाइ, सावमोवि पाणियं गहाय आगओ, एवेलं पाहामोत्ति नमोकार घोसंतस्सेव निग्गओ जीवो, जक्खो आयाओ। सावओ तेहिं माणुस्सेहिं गहिओ चोरभत्तदायगोत्ति, रणो निवेइयं, भणइ-एयपि सूले भिंदह, आघायणं निजइ, जक्खो ओहिं पांजइ, पेच्छइ सावयं, अप्पणो य सरीरयं, पबयं उप्पाडेऊण णयरस्स उवरिं ठाऊण भणइ-सावयं भट्टारयं न
. मवेरकदाचित् , रमयन्ती भणति-मा रोदीः चण्डपिङ्गल इति, संबुद्धो, राजा मृतः, स राजा जातः, सुचिरेण कालेन द्वावपि प्रवजिती । एवं सुकुलप्रत्या. वाति तम्मूलं सिद्धिगमनं ॥ अथवा द्वितीयमुदाहरणं-मथुरायो नगयों जिनदत्तः श्रावकः, तत्र हुण्डिकचौरः, मगरं मुष्णाति, स कदाचित् गृहीतः धूले भितः, प्रतिचरत सहाया भपि तस्य शायन्त इति मनुष्याः प्रतिचरन्ति, समावकस्तस्य नातिदूरेण व्यतिब्रजति, स भणति-श्रावक! त्वमसि अनुकम्पकः तृपितोऽहं देहि महं पानीयं पन्निये, श्रावको भणति-मं नमस्कारं पठ यावत्तभ्यमानयामि पानीयं, यदि विस्मरिष्यसि तदाऽऽनीतमपि न दास्यामि, स तथा लोलुपतया पठति श्रावकोऽपि पानीयं गृहीत्वाऽऽगतः, मधुमा पास्यामीति नमस्कार घोषयत एवं निर्गतो जीवः, पक्ष आयातः । श्रावकस्तैमनुष्यर्गृहीतवीरभक्तदायक इंति, राज्ञे निवेदितं, भणति-एनमपि शूले भिन्त, आघातं मीयते, यक्षोऽवधि प्रयुक्ते, पश्यति श्रावकमारमनश्च शरीरक, पर्वतमुत्पाव्य नगरस्योपरि स्थिरवा भणति-प्राव भट्टारक न योणेह !, खामेह, मा भे सधे चूरेहामि, देवणिम्मियस्स पुषेण से आययणं कयं, एवं फलं लब्भइ नमोक्कारेणेति गाथार्थः॥ ॥१०१२॥ उक्ता नमस्कारनियुक्तिः, साम्प्रतं सूत्रोपन्यासार्थ प्रत्यासत्तियोगाद् वस्तुतः सूत्रस्पर्शनियुक्तिगतामेव गाथामाह
नंदिअणुओगदारं विहिवदुबुग्याइयं च नाऊणं । काऊण पंचमंगल आरंभो होइ सुत्तस्स ॥ १.१३॥ __व्याख्या-नन्दिश्चानुयोगद्वाराणि चेत्येकवद्भावाद् नन्दिअनुयोगद्वारं, 'विधिवद्' यथावद् 'उपोद्घातं च' उद्देसे इत्यादिलक्षणं 'ज्ञात्वा' विज्ञाय, भणित्वेति वा पाठान्तरं, तथा कृत्वा पञ्चमङ्गलानि' नमस्कारमित्यर्थः, किम् ?, आरम्भो भवति सूत्रस्य, इह च पुनर्नन्द्याधुपन्यासः किल विधिनियमख्यापनार्थः, नन्द्यादि ज्ञात्वैव भणित्वैव वा, नान्यथेति, उपोद्घातभेदोपन्यासोऽपि सकलप्रवचनसाधारणत्वेन तस्य प्रधानत्वात्, प्रधानस्य च सामान्यग्रहणेऽपि भेदेनाभिधानदर्शनाद्, यथा ब्राह्मणा आयाता वशिष्टोऽप्यायात इति, कृतं चसूर्येति गाथार्थः ॥ १०१३ ॥ सम्बन्धान्तरप्रतिपादनायैवाऽऽहकयपंधनमुक्कारो करेह सामाइयंति सोऽभिहिओ। सामाइअंगमेव यजं सो सेसं
व्याख्या-कृतः पञ्चनमस्कारो येन स तथाविधः शिष्यः सामायिकं करोतीत्यागमः, सोऽभिहितः पञ्चनमस्कारः, सामायिकाङ्गमेव च यदसौ, सामायिकाङ्गता च प्रागुक्ता, 'शेष' सूत्रं 'ततः तस्माद्वक्ष्यत इति गाथार्थः ॥१०१४॥ तच्चेदम्करेमि भंतेसामाइयं, सव्वंसावजं जोगं पच्चक्वामिजावजीवाए तिविहं तिविहेणं,मणेणं वायाएकाएणंन करे. मिन कारवेमि करतंपिअन्नं न समणजाणामि, तस्स भन्ते! पडिकमामिनिंदामि गरिहामिअप्पाणं वोसिरामि
जानीय?, क्षामयत, मा भवतः सर्वाश्च चुरं, देवनिर्मितेन (तात् चैत्यात) पूर्वस्यां तस्यायतनं कृतं । एवं फलं लभ्यते नमस्कारेणेति । * नयरस्स. इह च सूत्रानुगम एव (सूत्र) अहीनाक्षरादिगुणोपेतमुच्चारणीयं, तद्यथा-अहीनाक्षरमनत्यक्षरमव्याविद्धाक्षरमस्खलितममिलितमव्यत्यावेडितं प्रतिपूर्ण परिपूर्णघोषं कण्ठोष्ठविप्रमुक्त वाचनोपगतम् , इत्यमूनि प्रागू व्याख्यातत्वान्न व्याख्यायन्ते, ततस्तस्मिन्नुचरिते सति केषाञ्चिदगवतां साधूनां केचनार्थाधिकारा अधिगता भवन्ति, केचन त्वनधिगताः, त गताधिगमनाय ब्याख्या प्रवर्तन इति, तल्लक्षणं चेदं-'संहिता च पदं चैव, पदार्थः पदविग्रहः । चालना प्रत्यवस्थानं, व्याख्या तन्त्रस्य षड्विधा ॥१॥ इति, तत्रास्खलितपदोच्चारणं. संहिता, अथवा-परः सन्निकर्षः संहिता, यथा करेमि भंते ! सामाइयमित्यादि जाव वोसिरामिसि । पदं च पञ्चधा, तद्यथा-नामिकं नैपातिकम् औपसर्गिकम् आख्यातिकं मिश्नं चेति, तत्र अश्व इति नामिकं खल्विति नैपातिक परीत्यौपसर्गिकं धावतीत्याख्यातिकं संयत इति मिश्रम्, अथवा सुवन्त तिङन्तं च, 'सुप्तिङन्तं पद' (पा० १-४-१४) मिति वचनात् , तत्र करोमि भयान्त ! सामायिक, सर्व सावधं योगं प्रत्याख्यामि यावजीवया त्रिविधं त्रिविधेन, मनसा वाचा कायेन न करोमि न कारयामि कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजाने, तस्य भयान्त ! प्रतिक्रमामि निन्दामि गर्हामि आत्मानं व्युत्सृजामीति पदानि । अधुना पदार्थः स च चतुर्विधः, तद्यथा-कारकविषयः समासविषयस्तद्धितविषयो निरुक्तिविषयश्च, तत्र कारकविषयः-पचतीति पाचका, समासविषयःराज्ञः पुरुषो राजपुरुष इति, तद्धितविषयः-वसुदेवस्यापत्यं वासुदेवा, निरुक्तिविषयः-धमति चरौति च भ्रमरः, अत्रापि, 'डुकृञ् करण' इत्यस्य लटूप्रत्ययान्तस्य 'तनादिकृभ्य उ(पा०३-१-७९) रिति उत्त्वे गुणे रपरत्वे च कृते करोमीति भवति अभ्युपगमश्चास्यार्थः, एवं प्रकृतिप्रत्ययविभागः सर्वत्र वक्तव्यः, इह तु ग्रन्थविस्तरभयानोक इति, भयं प्रतीतं, तथा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |