Page Text
________________
॥१७५॥ भावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः अन्भधणाए मरुओ वानरओ चेव होह दिलुतो । गुरुकरणे सयमेव उ वाणियगा दुणि दिढता ॥६८० ॥ व्याख्या-अभ्यर्थनायां मरुका, पुनः शिष्यचोदनायां सत्यां वानरकश्चैव भवति दृष्टान्तः, गुरुकरणे स्वयमेव तु वणिजौ द्वौ दृष्टान्त इति समामार्थः ॥ व्यासार्थः कथानकेभ्योऽवसेय इति, तानि चामूनि
एगेस्स साहुस्स लद्धी अस्थि, सो ण करेइ वेयावचं बालबुड्ढाणंति, आयरियपडिचोइतो भणइ-को मं अब्भत्थेइ ?, आयरिएण भणिओ-तुम अब्भत्थणं मग्गंतो चुक्किहिसि, जहा सो मरुगोत्ति । एगो मरुगो नाणमदमत्तो कत्तियपुण्णिमाए नरिंदजणवदेसुं दाणं दाउमम्भुठिएसु ण तत्थ वच्चइ, भज्जाए भणितो-जाहि, सो भणइ-एगं ताव सुद्दाणं परिग्गह करेमि, बीयं तेसिं घरं वच्चामि ?, जस्स आसत्तमस्स कुलस्स कजं सो मम आणेत्ता देउ, एवं सो जावज्जीवाए दरिहो जातो। एवं तुर्मपि अब्भत्थणं मग्गमाणो चुक्तिहिसि निजराए, एतेसिं बालबुड्डाणं अण्णे अत्थि करेंतगा, तुज्झवि एस लद्धी एवं चेव विराहित्ति । ततो सो एवं भणिओ भणइ-एवं सुंदरं जाणंता अप्पणा कीस न करेह १, आयरिया
एकस्य साधोलेन्धिरस्ति, स न करोति वैयावृत्यं बालवृद्धानामिति,भाचार्यप्रतिचोदितो भणति-को मामभ्यर्थयते !, आचार्येण भणितः स्वमभ्यर्थना मार्गयन् प्रश्य सि, यथा स मरुका (बाह्मणः) इति । एको ब्राह्मणो शनमदमत्तः कार्तिकपूर्णिमायां नरेन्बजनपदेषु दानं दातुमभ्युस्थितेषु न तत्र मजति, भार्यया भणित:-याहि, स भणति-पकं तावत् शूद्राणां प्रतिग्रहं करोमि, द्वितीयं तेषां गृहे बजामि, यस्थासप्तमस्य कुलस्य कार्य स मामानीय ददातु, एवं स पावजीवं दरिद्रो जातः । एवं स्वमप्यभ्यर्थनां मार्गयन् प्रश्यसि निर्जरायाः, एतेषां बालवृद्धानामन्ये सन्ति कारः, तवाप्येषा कन्धिरेवमेव नश्यति । ततः स एवं भणितो भणति-एवं सुन्दर जानाना भारमना कुतो म कुरुत', भाचार्या भणति-सरिसोऽसि तुमं तस्स वानरगस्स, जहा एगो वानरो रुक्खे अच्छइ, वासासु सीतवातेहिं झडिज्झति, ताहे सघराए सउणिगाए भणिओ-'वानर ! पुरिसोऽसि तुम निरस्थयं वहसि बाहुदंडाई। जो पायवस्स सिहरे न करेसि कुडिं पडालिं वा॥१॥' सो एवं तीए भणिओ तुहिको अच्छइ, ताहे सा दोचपि सञ्चपि भणइ, ततो सो रहो तं रुक्वं दुरुहिउमाढत्तो, सा नट्ठा, तेण तीसे तं घरं सुंबं सुंबं विक्खित्तं,भणइ य-नविसि ममं मयहरिया नविसि ममं सोहिया व णिद्धा वा । सुघरे! अच्छसु विघरा जा वट्टसि लोगतत्तीसु ॥ १॥ सुहं इदाणिं अच्छ। एवं तुमंपि मम चेव उपरिएण जाओ, किंच-मम अन्नपि निजरादारं अस्थि, तेण मम बहुतरिया निजरा, तं लाहं चुकीहामि, जहा सो पाणियगोदोवाणियगा ववहरंति, एगो पढमपाउसे मोल्लं दायवयं होहित्ति सयमेव आसाहपुण्णीमाए घरं पच्छ(स्थाइतो, बीएण अखं वा तिभागं वा दाऊण छवाविय, सयं ववहरइ, तेण तदिवस बिउणो लाहो लद्धो, इयरो चुक्को। एवं चैव जा
भणन्ति-साशोऽसि त्वं तस्य कपेः, यथैको वानरो वृक्षे तिष्ठति, वर्षासु शीतवातैः क्लिश्यति, सदा सुगृहिकया शकुन्या भणित:-वानर ! पुरुषोऽसि स्वं निरर्थक वहसि बाहुदण्डाम् । यः पादपस्य शिखरे न करोषि कुर्टी पटालिका वास एवं तया भणितस्तूष्णीकस्तिष्ठति, सदासा द्विरपि निरपि भणति, ततः स रुष्ट पक्षमारोदुमारब्धः, सा मष्टा, तेन तस्यासहं दबरिकाववरिक विक्षिप्तम्, भणति च-नाप्यसि मम महत्तरिका माप्यसि मम सुहद्वा खिग्धा वा। सुगृहिके ! सिष्ठ विगृहा या वर्तसे लोकतप्तौ ॥ ॥ सुखमिदानी तिष्ठ। एवं त्वमपि मम चैवोपरितनो जातः, किंच-ममाम्यदपि निर्जराद्वारमस्ति, सेन मम बहुतरा निर्जरा, तं लाभं भ्रश्यामि, यथा स वणिक् द्वौ वणिजौ व्यवहरता, एका प्रथमप्रावृषि मूल्यं दातव्यं भविष्यतीति स्वयमेवाषाढपूर्णिमायो त्यक्त्वा गृहंगतः, (प्रच्छेदित), द्वितीयेनार्थ वा त्रिभार्ग वा दवा स्थगित (स्थापितं), स्वयं व्यवहरति, तेन तदिवसे द्विगुणो लामो लब्धा, इतरो अष्टः । एवमेव अहं अप्पणा वेयावचं करेमि तो अचिंतणेण सुत्तत्था नासंति, तेहि य नहेहिं गच्छसारवणाऽभावेण गणस्सादेसादिअप्पडितप्पणेण बहुयरं मे नासेइति । आह च-सुत्तत्थेसु अचिन्तण आएसे बुड्डसेहगगिलाणे । बाले खमए वाई इड्डीमाइ अणिड्डी य॥१॥ एएहि कारणेहिं तुंबभूओ उ होति आयरिओ । यावञ्च ण करे काय तस्स सेसेहिं ॥२॥ जेण कुलं आयत्तं तं पुरिसं आयरेण रक्खेजा। न हु तुंबंमि विणढे अरया साहारया होति ॥ ३ ॥ बाले सप्पभए तहा इहिमंतंमि आगए पाणगादिगए आयरिए लहुत्तं, एवं वादिम्मिवि, अणिस्सरपवइयगा य एएत्ति जणापवादो, सेसं कंठं। आह-इच्छाकारेणाहं तव प्रथमालिकामानयामीत्यभिधाय यदा लब्ध्यभावान सम्पादयति तदा निर्जरालाभविकलस्तस्येच्छाकारः, इत्यतः किं तेनेत्याशवाहसंजमजोए अभुट्ठियस्स सद्धाऍ काउकामस्स । लाभो चेव तवस्सिस्स होइ अहीणमणसस्स ॥ ६८१॥
व्याख्या-'संयमयोगे' संयमव्यापारे अभ्युत्थितस्य तथा 'श्रद्धया' मनःप्रसादेन इहलोकपरलोकाशंसां विहाय क - कामस्य, किम् ?-'लाभो चेव तवसिस्सत्ति प्रकरणान्निर्जराया लाभ एव तपस्विनो भवति अलब्ध्यादौ, अदीनं मनोऽस्येति अदीनमनास्तस्यादीनमनस इति गाथार्थः॥ द्वारं १ । इदानीं मिथ्याकारविषयप्रतिपादनायाह
। यद्यहमात्मना वैयावृत्त्यं करोमि तदाऽचिन्तनेन सूत्रार्थों नश्यतः, तयोश्च नष्टयोर्गग्छसारणाऽभावेन गणस्य . आदेशादेरप्रतितर्पणेन बहुतरं मे नझ्यतीति । सूत्रार्थयोरचिन्तनमादेशे वृद्धे शैक्षके ग्लाने । बाले क्षपके वादी ऋद्धिमदादि अनृद्धिश्च ॥१॥ एतैः कारणैस्तुम्बभूतस्तु भवस्याचार्यः। वैयावृत्वं न कुर्यात् कर्तव्य तस्य शेषः ॥२॥ यस्य कुलमायत्तं तं पुरुषमादरेण रक्षेत् । नैव तुम्बे विनष्टे अरकाः साधारा भवन्ति बाले सर्पभवे तथा ऋद्धिमत्यागते पानकाचर्य गति भाचायें लघुत्वम्, एवं वादिन्यपि, अनीश्वरप्रवजितात इति जनापवादः, शेषं काव्यम् ।
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |