Page Text
________________
॥११४॥
मावश्यक-हारिभद्रीयत्तिा णित्ता परिणिषुडो य । आइच्चजसो सक्केणाभिसित्तो, एवमट्टपुरिसजुगाणि अभिसित्ताणि। उक्तो भावा(गाथा)र्थः, साम्प्रतमक्षरगमनिका-आदर्शकगृहे प्रवेशः, कस्यो 'भरहेत्ति' भरतस्य प्राकृतशैल्या षष्ठ्यर्थे सप्तमी, तथा पतनं चाङ्गुलीयस्य बभूव, शेषाणां कटकादीनां तून्मोचनं अनुष्ठितं, ततः संवेगः संजातः, तदुत्तरकालं ज्ञानमुत्पन्नमिति, दीक्षा च तेन गृहीता, चशब्दानिवृत्तश्चेत्यक्षरार्थः॥४३६॥ उक्तमानुपङ्गिकं इदानी प्रकृतां मरीचिवक्तव्यतां पृच्छतां कथयतीत्यादिना प्रतिपादयति-तत्र
पुच्छताण कहेइ उवहिए देह साहुणो सीसे । गेलन्नि अपडिअरणं कबिला इत्थंपि इहयंपि ॥४३७॥ गमनिका-पृच्छतां कथयति,उपस्थितान् ददाति साधुभ्यः शिष्यान् , ग्लानत्वे अप्रतिजागरणं कपिल ! अत्रापि इहापि । भावार्थ:-स हि प्राग्व्यावर्णितस्वरूपो मरीचिः भगवति निवृत्ते साधुभिः सह विहरन् पृच्छतां लोकानां कथयति धर्म जिनप्रणीतमेव, धर्माक्षिप्तांश्च प्राणिन उपस्थितान् ददाति साधुभ्यः शिष्यानिति । अन्यदा स ग्लानः संवृत्तः, साधवोsप्यसंयतत्वान्न प्रतिजापति, स चिन्तयति-निष्ठितार्थाः खलु एते, नासंयतस्य कुर्वन्ति, नापि ममैतान् कारयितुं युज्यते, तस्मात् कञ्चन प्रतिजागरकं दीक्षयामीति, अपगतरोगस्य च कपिलो नाम राजपुत्रो धर्मशुश्रूषया तदन्तिकमागत इति, कथिते साधुधर्मे स आह-यद्ययं मार्गः किमिति भवता एतदङ्गीकृतम् ?, मरीचिराह-पापोऽहं, 'लोएंदिये'त्यादि विभाषा पूर्ववत, कपिलोऽपि कर्मोदयात् साधुधर्मानभिमुखः खल्वाह-तथापि किं भवदर्शने नास्त्येव धर्म इति, मरीचिरपिप्रचरकर्मा खल्वयं न तीर्थकरोक्तं प्रतिपद्यते, वरं मे सहायः संवृत्त इति संचिन्त्याह-'कविला एत्थंपित्ति' अपिशब्दस्यैवकारार्थत्वात् निरुपचरितः खल्वत्रैव साधुमार्गे 'इहयंपित्ति' स्वल्पस्तु अत्रापि विद्यते इति गाथार्थः ॥ ४३७ ॥ स ह्येवमा
परिनिवृतश्च । मादित्ययशाः शक्रेणाभिषिक्तः, एवमष्टपुरुषयुगान्यभिषिक्तानि । कर्ण्य तत्सकाश एव प्रबजितः, मरीचिनाऽप्यनेन दुर्वचनेन संसारोऽभिनिर्वर्तितः, त्रिपदीकाले च नीचैत्रिं कर्म बद्धमिति ॥ अमुमेवार्थ प्रतिपादयन्नाह
दुम्भासिएण इक्केण मरीई दुक्खसायरं पत्तो। भमिओ कोडाकोडि सागरसरिनामधेजाणं ॥ ४३८ ॥ सम्मलं संसारो नीआगोतं च कासि तिवइंमि । अपडिकतो बंभे कविलो अंतद्धिओ कहए॥४३९॥
प्रथमगाथागमनिका-'दुर्भापितेनैकेन'उक्तलक्षणेन मरीचिर्दुःखसागरं प्राप्तःभ्रान्तः कोटीनां कोटी कोटीकोटी तां, केषामित्याह-'सागरसरिनामधेजाणंति' सागरसदृशनामधेयानां, सागरोपमाणामिति गाथार्थः। द्वितीयगाथागमनिका-'तन्मूलं' दु.
र्भाषितमूलं संसारः संजातः, तथा स एव नीचैर्गोत्रं च कृतवान्-निष्पादितवान् त्रिपयां' प्राग्व्यावर्णितस्वरूपायामिति। अपडिकंतो बभेत्ति' स मरीचिः चतुरशीतिपूर्वशतसहस्राणि सर्वायुष्कमनुपास्य तस्मात् दुर्भाषितात् गर्वाञ्च 'अप्रतिक्रान्तः' अनि
लोके दशसागरोपमस्थितिःदेवःसंजात इति। कपिलोऽपि ग्रन्धार्थपरिज्ञानशून्य एव तहर्शितक्रियारतो विजहार. आसुरिनामाच शिष्योऽनेन प्रवाजित इति, तस्य स्वाचारमात्रंदिदेश, एवमन्यानपि शिष्यान् स गृहीत्वा शिष्यप्रवचनानुराग. तत्परो मृत्वा ब्रह्मलोक एवोत्पन्नः, स शुत्पत्तिसमनन्तरमेव अवधि प्रयुक्तवान्-किं मया हुतं वा ? इष्टं वा ? दानं वा दत्तं ? येनेषा दिव्या देवर्द्धिः प्राप्तेति, स्वं पूर्वभवं विज्ञाय चिन्तयामास-ममहि शिष्यो न किञ्चिद्वेत्ति, तत्तस्य उपदिशामि तत्त्वमिति, तस्मै आकाशस्थपञ्चवर्णमण्डलकस्थः तत्वं जगाद, आह च-कपिलो अंतद्धिओ कहए' कपिलः अन्तर्हितः कथितवान् , किम् ?-अव्यक्तात् व्यक्तं प्रभवति, ततः षष्टितन्त्रं जातं, तथा चाहुस्तन्मतानुसारिणः-"प्रकृतेमहांस्ततोऽहङ्कारस्तस्माद्गणश्च षोडशकः । तस्मादपि षोडशकात् पञ्चभ्यः पञ्च भूतानि ॥१॥" इत्यादि, अलं विस्तरेण, प्रकृतं प्रस्तुमः इति गाथार्थः ॥ ४३८-४३९ ॥
इक्खागेसु मरीई चउरासीई अबंभलोगंमि । कोसिउ कुल्लागंमी (गेसुं) असीइमाउं च संसारे ॥ ४४० ॥ गमनिका-इक्ष्वाकुषु मरीचिरासीत्, चतुरशीतिं च पूर्वशतसहस्राण्यायुष्कं पालयित्वा 'बंभलोयंमि' ब्रह्मलोके कल्पे देवः संवृत्तः, ततश्चायुष्कक्षयाच्युत्वा 'कोसिओ कुल्लाएसुन्ति' कोल्लाकसंनिवेशे कौशिको नाम ब्राह्मणो बभूव, 'असीइमाउं च संसारेत्ति' स च तत्राशीति पूर्वशतसहस्राण्यायुष्कमनुपाल्य 'संसारेत्ति' तिर्यग्नरनारकामरभवानुभूतिलक्षणे पर्यटित इति गाथार्थः॥४४०॥ संसारे कियन्तमपि कालमटित्वास्थूणायां नगर्या जात इति, अमुमेवार्थ 'थूणाई'त्यादिना प्रतिपादयति
थूणाइ पूसमित्तो आउं बावत्तरिं च सोहम्मे । चेइअ अग्गिजोओ चोवट्ठीसाणकप्पंमि ॥४४१॥ व्याख्या-स्थूणायां नगर्या पुष्पमित्रो नाम ब्राह्मणः संजातः 'आउं बावत्तरि सोहम्मेत्ति' तस्यायुष्कं द्विसप्ततिः पूर्वशतसहस्राण्यासीत्, परिव्राजकदर्शने च प्रव्रन्यां गृहीत्वा तां पालयित्वा कियन्तमपि कालं स्थित्वा सौधर्मे कल्पे अजघन्योत्कृष्टस्थितिः समुत्पन्न इति। 'चेइअ अग्गिजोओ चोवट्ठीसाणकप्पमीति' सौधर्माच्चयतः चैत्यसन्निवेशे अग्निद्योतो ब्राह्मणः संजातः, तत्र चतुःषष्टिपूर्वशतसहस्राण्यायुष्कमासीत् , परिव्राट् च संजातो, मृत्वा चेशाने देवोऽजघन्योत्कृष्टस्थितिः संवृत्त इति गाथार्थः॥४४१॥
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |