Page Text
________________
श्रीमदावश्यकसूत्रपूर्वविभागः
॥ अर्हम् ॥ श्रीमद्गणधरवरसुधर्मस्वामिविरचित श्रीमद्भद्रबाहुश्रुतकेवलिततनियुक्तियुतं श्रीमद्भवविरहहरिभद्रसूरिप्रणीतवृत्तिसमवेतं
श्रीआवश्यकसूत्रम्.
श्रीगणधरेन्द्रो विजयतेतराम्. प्रणिपत्य जिनवरेन्द्र, वीर श्श्रुतदेवतां गुरूंन साधून् । आवश्यकस्य विकृति, गुरूपदेशादहं वक्ष्ये ॥१॥
अनेनाभीष्टदेवतास्तवः (ममियुक्तैरिज्यते इस्यभीष्टः ) जिनाः अवधिजिनादयस्तेषु वराः केवलिनशेषामिन्द्रः. १ भनेनामिमतदेवतास्तवः (भभिमभ्यते विनविघातकत्वेनेत्यभिमता शासनदेवतादिः)३ श्रुताधिष्ठात्री देवता श्रुतदेवता, श्रुतरूपा देवता श्रुतदेवतेतिविग्रहे तु नाभिमतदेवतास्वं किन्तु अधिक तदेवतारवं स्यात् , अस्ला ज्ञानावरणीयक्षयोपशमसाधकत्वेन प्रणिपातो नानुचितः, "सुयदेवये" त्यादिवचनात् । अनेनाविरतत्वेऽपि श्रुतदेवतायाः स्तवमीयता शापिता, मिथ्यात्वापादनं तु सिद्धान्ताचरणोभयोत्तीर्णमेव ४ अनेमाधिकृतदेवतास्तवः (शासप्रणेतृत्वेनाधिक्रियते इत्यधिकृता). ५साधुरवाव्यभिचारापाण्यायवाचनाचार्यगणावच्छेदकादयः. यद्यपिया तथाऽन्यैः, कृताऽस्य वितिस्तथापि संक्षेपात् ।तलुचिसत्त्वानुग्रहहेतोः क्रियते प्रयासोऽयम् ॥२॥
इहावश्यकप्रारम्भप्रयासोऽयुक्तः, प्रयोजनादिरहितत्वात्, कण्टकशाखामर्दनवत् इत्येवमाधाशङ्कापनोदाय प्रयोजनादि पूर्व मैंदर्यत इति, उक्तं चं-"प्रेक्षावतां प्रवृत्त्यर्थ, फलादित्रितयं स्फुटम् । मङ्गलं चैव शास्त्रादौ, वाध्यमिष्टार्थसिद्धये ॥१॥"इत्यादि । अतः प्रयोजनमभिधेयं संबन्धो मङ्गलं च यथावसरं प्रदर्यत इति । तत्र प्रयोजनं तावत् पैरापरभेदभिन्नं द्विधा, पुनरेकैकं कर्तृश्रोत्रपेक्षया द्विधैवे, तंत्र द्रव्यास्तिकनयालोचनायामार्गमस्य नित्यत्वात् कर्तुरभाव एव, “इत्येषा द्वादशाङ्गी न कदाचिन्नासीत्, न कदाचिन्न भविष्यति, न कदाचिन्न भवति" इतिवचनात् । पर्यायास्तिकनयालोचनायां चानित्यत्वात्सत्सद्भाव इति । तत्त्वालोचनायां तु सूत्रार्थोभयरूपत्वादागमस्य अर्थापेक्षया नित्यत्वात् सूत्ररचनापेक्षया
विवृत्तं विस्तरतोऽभियुक्तैरेभिरिति ध्वनितं, चतुरशीतिसहस्रप्रमितं च तदिति प्रघोषः २ अनेनास्याः समूलतामाह.३संक्षेपरुपिजीवोपकाराय तनिमित्तमाश्रित्येति वा. चिकीर्षितायामावश्यकविवृत्ती. ५ सूत्रार्थोभयरूपस्यावश्यकस्य. ६ अभिधेयसंबन्धौ मङ्गलंच. ७ काकदम्तपरीक्षाषरप्पादिवाक्यदृष्टान्तयोरुपलसकमिदम्. ८ पूर्वाचार्यैः प्ररूपितं, मयेति शेषः, ९ चर्चितविषयसाम्मत्याय. १० अविघ्नेन पारगमनादिरूपेष्टार्थसिद्धिः । सिद्धार्थ सिद्धसंबन्ध श्रोतुं श्रोता प्रवर्तते इत्यादिवाक्यग्रहः. १२ उक्तनियमात्. १३ परं प्रकृष्टम् अपरं तत्साधनभूतं फलम् १४ उपदेशस्योभयाश्रितत्वात्. १५ इटावधारणार्थः, उभयोरुभयफलास्पदता सेन १६ कर्तृप्रयोजनविचारे "नस्थि नएहि बिहूणं सुत्तं भयो व जिणमए किंची"ति वचनामयविचारणामाह-तत्रेत्यादिना. १० अर्थरूपस्य (जीवादेवांग्यस्य ) १८ सर्वक्षेत्रापेक्षया (विदेहेषु तु सर्वदाभावः सूत्रस्य ) श्रुतवतामविनाशात्पर्यायाणां द्रष्याभेदात्. १९ इत्यभिप्रायवसम्यादिशामवाक्यात् , तात्पर्य सुत्रिकालावस्थायित्वे. २० उत्पत्तिभावयत्वात्. २१ कर्तृसद्भावः २२ नययोरेकदेशग्राहित्वात्स्याद्वादश्रुतरूपप्रमाणविचारणादर्शनाय. २३ गणमृद्विहिता सूत्ररचनामपेक्ष्य. चानित्यत्वात् कथञ्चित् कर्तृसिद्धिरिति । तत्र सूत्रकर्तुः परमपवर्गप्राप्तिः अपरं सत्त्वानुग्रहः, तदर्थप्रतिपादयितुः किं प्रयोजनमिति चेत् , न किञ्चित् , कृतकृत्यत्वात् , प्रयोजनमन्तरेणार्थप्रतिपादनप्रयासोऽयुक्तः इतिचेत् , न, तस्य तीर्थकरनामगोत्रविपाकित्वात् , वक्ष्यति चें-"तं च कहं वेइज्जइ ?, अगिलाए धम्मदेसणादीहि" इत्यादिना । श्रोतणां स्वपरं तदर्थाधिगमः, परं मुक्तिरेवेति । कथम् ? ज्ञानक्रियाभ्यां मोक्षस्तन्मयं चावश्यकमितिकृत्वा, नावश्यकश्रवणमन्तरेण विशिष्टज्ञानक्रियावाप्तिरुपजायते, कुतः, तत्कारणत्वात्तदैवाप्तेः, तदवीप्तौ च पारम्पर्येण मुक्तिसिद्धेः, इत्यतः प्रयोजनवानावश्यकप्रारम्भप्रयास इति । तदभिधेयं तु सामायिकादि। संवन्धश्च उपायोपेयभावलक्षणः तर्कानुसारिणः प्रति, कथम् !, उपेयं सामायिकादिपरिज्ञान, मुक्तिपदं वा, उपायस्तु आवश्यकमेव वचनरूपापन्नमिति, यस्मात्ततः सामायिकांद्यर्थनिश्चयो भवति, सति च तस्मिन् सम्यग्दर्शनादिवैमल्यं क्रियाप्रयत्नश्च, तस्माच्च मुक्तिपदप्राप्तिरिति । अथवा उपोद्धातनियुक्तौ "उसे निहेसे य” इत्यादिना ग्रन्थेन सप्रपञ्चेन स्वयमेव वक्ष्यति। कश्चिदाह--अधिगतशास्त्रार्थानां स्वयमेव प्रयोज
वयःशक्तिशी इति तृन् , याजकादिभिरित्यस्याकृतिगणवाद्वा तृजपि.२ प्रयोजनं पर मुक्ति, सा प्राप्तके वलस्वात् 'मोक्षे मधेचे ति वचनामोरेश्या, अवश्यम्भाविनी च सेति कृतकृत्या. ३ प्रयासस्य तीर्थकृतो वा. (गाथा १८५)५ ग्रन्थेन. ६ अल्पवक्तव्यत्वात् सूचीक्टाहन्यायेनादावपर. सूत्रार्थीभयागमवाच्यावबोधः. ८ परमपदानुकूला ९ आवश्यकश्रवणं १०-11विशिष्टज्ञानक्रियावाप्तिः १२ आवश्यकस्य. १३ ज्ञानाचापादकक्रियादि ४ अपरप्रयोजमं. १५ परप्रयोजनं १६ एवकारस्पेष्टावधारणार्थत्वात् अपरप्रयोजनस्य नान्यच्छास्त्रमुत्तराध्ययनादि परस्याप्यसामायिकादिमतोऽभावात् मुक्तेन न्यः कोऽपि
उपायः" रचितं. १८ आवश्यकात् १९ चतुर्विशतिस्तवादीनां. २० श्रद्धानुसारिणः प्रति.२१ धर्मोत्तरानुसारी व्यपोहवादी बौद्धः. Jain Education International For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |