Page Text
________________
२२
.. देवानन्दमहाकाव्यम् ।
[तृतीयः सर्गः] कृतकुवलयमोदखीयपादप्रसादस्त्रिजगदपि पुनानः शम्भुसृष्टप्रतिष्ठः। व्यहरदवनिपीठेऽप्यन्दवीं नीतिमङ्कस्थलनियतनिषण्णश्रीः श्रुतां शुश्रुवान् सः॥ १३० ॥ ॥ इति महोपाध्यायश्रीमेघविजयगणिविरचिते श्रीदेवानन्दकाव्ये दिव्यप्रभापरनाम्नि ऐड्वाराधे माघ
समस्यायां नायकाभ्युदयवर्णननामा द्वितीयः सर्गः ॥२॥
तृतीयः सर्गः। की बेरदिग्भागमपास्यमा र्गमागस्त्यमुष्णांशुरिवावतीर्णः । अपेतयुद् धाभिनि वेशसौम्यो हरिहरिप्रस्थमथ प्रतस्थे ॥१॥ जगत्पवित्रैरपि तन्नपादैः स्पष्टुं जगत्पूज्यमयुज्यताऽऽकः । यतो बृहत्पार्वणचन्द्रचारु तस्यातपत्रं बिभरांबभूवे ॥२॥
-ऐन्दवी नीतिमस्थ-' ऐन्दवीं नीतिम्-अजीकृतवान् । 'आगस्त्यम्' आगः अपराधः अन्यायः तं त्यजति इति 'ड' "अङ्को भूषा-रूपक-लक्ष्मसु" [है. अने० सं० कां० २ श्लो. प्रत्यये आगस्त्यम् । सौम्यः हरिः मुनीन्द्रः । १] इति अनेकार्थः।
३ [आर्कः । तनपादैः । आतपत्रम् । बृहत्पार्वणचन्द्रचारु । को। बेरदिग्भागम् । अपास्यमा ।गेम् । आगस्त्यम् ।। इति विभागः । अपेतयुद् । धाभिनि । वेशसौम्यो। इति पदविभागः] [अर्थवैषामेवम् ] स 'हरिः' इन्द्रः खामी, 'हरिप्रस्थम्' पर्वततटं
___ 'आर्कः' अरीणां समूहः आरम् , तत् करोति आरयति णिचि प्रति प्रतस्थे । किम्भूतं [हरिप्रस्थम् ?]
क्विपि आर्, स एव आर्कः-प्रतिपक्षसंघः। 'बेरदिग्भागम्' उश्च आ च वा, ताभ्यां युक्ता इश्च लश्च दश्च
'तन्नपादैः स एव भगवान् नपादः पूज्यपादः येषां तैः-तनइ-ल-दाः ते सन्ति अस्मिन् इति [वा+इलद+इन्-वेलदी] वेलदी पादैः । “नकारो जिन-पूज्ययोः" इति कोषः [एकाक्षरकोशस चासौ 'ग्' गकारः, तेन भाति ईदृशः अः अकारः तम् गच्छति श्लो. २२-२३] "नो नाथेऽपि" इति विश्वशम्भुः । प्राप्नोति तत् वेलदिग्भागम्-इलादुगम्-इत्यर्थः ।
'जगत्' इति श्लोकस्य अखिलार्थश्चायम्पुनः किम्भूतम् [इलादुगम् ? ] 'गम्' 'रम्' रकारं गच्छति
आर्कः प्रतिपक्षसंघः खयम् अयुज्यत-कर्मकर्तरि रूपम् । गेम्-इलादुर्गनाना प्रतीतम् ।
तेन कारणेन तस्य आतपत्रं मुनिगणः बिभरांबभूवे-तस्य गच्छः 'अपास्यमा' अम् अर्हन्तम्-सिद्धम् , पाति रक्षति-अपः संभृतः, कैः जगत्पवित्रैर्मुनिभिः, किं. मुनिभिः स एव भगवान् आस्यमा मुखचन्द्रो यस्य । मास-सकारान्तः चन्द्रवाची।
नपादः पूज्यपादो येषां तैः-तन्नपादैः । यद्वा परगणानां नपादाः 'अपेतयुद् अश्च पा च अपो तयोः ई: लक्ष्मीः यस्य ईदृक्- पूज्यपादास्तैः । किं कर्तुम् ? जगत्पूज्यं स्प्रष्टुम् वन्दितुम् । तः तकारः तेन यौति मिश्रीभवति-अपेतयुत् ।
___ 'आतपत्रम्' तपं त्रायन्ते तपत्राः मुनयः, आवत् तपत्रा यत्र 'धाभिनि' न विद्यते भीः यस्य अभिः, स चासौ नीः नायकः,
तत् आतपत्रं गणः कुलं वा । यद्वा तपाऽभावः अतपम् ततः धो धनदः-तद्वदू अभिनीयंत्र तद् धाभिनि हरिप्रस्थम् ।
त्रस्यन्ति 'ड' प्रत्यये अतपत्रा मुनयः तेषां समूहः आतपत्रम् । _ 'वेशसौम्यो' वा अथवा ईशश्चासौ सौम्यश्च ।
किम्भूतम् ? पक्षे 'बेरदिग्भागम्' बेर शरीरम् , तस्य दिग् देशः-जन्मभूमिः, ___ 'बृहत्पार्वणचन्द्रचारु' बृहन्ति पार्वणानि धर्मकार्याणि येषां ते तत्र भान्ति ईदृशा अगाः पर्वतास्तरवो वा यत्र-[बेर+दिग+ चन्द्राः चन्द्रशाखिनो मुनयः तैः रम्यम् । बृहत् पार्वणचन्द्रभ+अग] बेरदिग्भागम् ।
चारु-पार्वणचन्द्रे चारु निर्मलम् ।
. 1 मा० द्वि. स. श्लो. ११८ चतुर्थपादः । माघे -निष- पदच्छेदमेदः। प्रणश्रीश्रु-' इति भेदः।
3 मा० तृ. स. १लोकः अखण्डोऽपि, केवलं पद विभागे 2 मा० तु. स.१ श्लोकः, समस्खोऽपि श्लोकः केवलमत्र | भेदः।
| SR No. | 002517 |
| Book Title | Devananda Mahakavya |
| Original Sutra Author | Meghvijay |
| Author | Bechardas Doshi |
| Publisher | ZZZ Unknown |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 112 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 8 MB |