________________
भाष्यगाथाः ५८९३-९९ ]
पञ्चम उद्देशः ।
पानक विधिप्रकृत म्
सूत्रम् -
निग्गंथरस य गाहावइकुलं पिंडवायपडियाए अणुप्पविस्स अंतोपडिग्गहगंसि दगे वा दगरए वा दगफुसिए वा परियावज्जेज्जा, से य उसिणे भोयणजाते भोक्तव्वे सिया; से य सीए भोयणजाते तं नो अपणा भुंजेजा, नो अन्नेसिं दावए, एगंते बहुफासुए पदेसे परिवेयव्वे सिया १२ ॥
अस्य सम्बन्धमाह-
आहारविही वृत्तो, अयमण्णो पाणगस्स आरंभो ।
कायच काssहारे, कायचउक्कं च पाणम्मि ।। ५८९७ ॥
Jain Education International
१५५५
5
आहारविधिः पूर्वसूत्रे उक्तः, अयं पुनरन्यः पानकस्य विधिप्रतिपादनाय सूत्रारम्भः क्रियते । तथा आहारेऽनन्तरसूत्रे प्राणग्रहणेन त्रसा बीजग्रहणेन वनस्पतिकाय: रजोग्रहणेन पृथिव्यग्निकाय गृहीताविति काय चतुष्कमुक्तम् । इहापि पानके कायचतुष्कमुच्यते- -तत्र शीतोदकमष्कायः, उष्णोदकमग्निकायः, नालिकेरपानकादिकं वनस्पतिकायः, दुग्धं त्रसकायः । एवं 15 चत्वारोऽपि काया अत्रापि सम्भवन्तीति ।। ५८९७ ॥ अनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य व्याख्या -
For Private & Personal Use Only
10
निर्ग्रन्थस्य गृहपतिकुलं पिण्डपातप्रतिज्ञया प्रविष्टस्यान्तः प्रतिग्रहे भक्त - पानमध्ये 'दकं वा' प्रभूता कायरूपं 'दकरजो वा' उदकबिन्दुः 'दकस्पर्शितं वा' उदकशीकराः पर्यापतेयुः । तच्चोष्णं भोजनजातं ततो भोक्तव्यं स्यात् । अथ शीतं तद् भोजनजातं ततस्तन्नात्मना भुञ्जीत, नान्येषां दद्यात्, एकान्ते बहुप्राशु के प्रदेशे परिष्ठापयितव्यं स्यादिति सूत्रार्थः ॥ अथ भाष्यम् – 20 परिमाणे नाणत्तं, दगबिंदु दगरयं वियाणाहि ।
सीभरमो दगसितं, सेसं तु दगं दव खरं वा ।। ५८९८ ।।
1
दकरः प्रभृतीनां परिमाणकृतं नानात्वम् । तथाहि — यस्तावद् दकबिन्दुस्तं दकरजो विजानीहि । ये तु 'सीभरा : ' पानीयेऽन्यत्र प्रक्षिप्यमाणे उदकसीकरा आगत्य प्रपतन्ति ते द स्पर्शितम् । 'शेषं तु' यत् प्रभूतमुदकं तद् दकमिति भण्यते । तच्च द्रवं वा खरं वा भवति 25 इति विषमपदव्याख्यानं भाष्यकृता कृतम् ॥ ५८९८ ॥ सम्प्रति निर्युक्तिविस्तरःएमेव वितियसुत्ते, पलोगणा गिण्हणे य गहिते य ।
अणभोगा अणुकंपी, पंतत्ता वा देगं देखा ।। ५८९९ ॥ अधस्तनाहारसूत्रादिदं द्वितीयसूत्रमुच्यते । तत्र द्वितीयसूत्रेऽप्येवमेव विधिर्द्रष्टव्यैः । ग्रहणे १पा, पडिणीता वा दगं कां० ॥ २ दवं दे" ताभा० ॥ ३ 'व्यः । कथम् ? इति अत आह - उदकस्य ग्रहणे कां० ॥
बृ० १९६
www.jainelibrary.org
