________________
०
भाष्यगाथाः ५१७२-८० ]
चतुर्थ उद्देशः ।
१३.७७
द्विविधो नपुंसकः -- ज्ञायकोऽज्ञायकश्च । तत्र यो जानाति 'साधूनां त्रैराशिकः प्रत्राजयितुं न कल्पते' स ज्ञायकः, तद्विपरीतोऽज्ञायकः । तत्र ज्ञायकमुपस्थितं प्रज्ञापयन्ति - भवान् दीक्षाया अयोग्यः, ततोऽव्यक्तवेषधारी श्रावकधर्मं प्रतिपद्यख, अन्यथा ज्ञानादीनां विराधना ते भविष्यति । अज्ञायकमप्येवमेव प्रज्ञापयन्ति । अथैनां प्रज्ञापनां नेच्छति पत्रज्यामेवाभिलषति आत्मनश्च किञ्चिदशिवादिकं कारणमुपस्थितं ततस्तमज्ञायकं जनप्रत्ययार्थम् 6 'अमीभिः' कटीपट्टेकादिभिः प्रज्ञापयन्ति । स चाज्ञायकस्तत्र जनेन ज्ञायमानोऽज्ञायमानो वा स्यादुभयत्राप्ययं विधिः कर्तव्यः ॥ ५१७६ ॥
कडिपट्टए य छिहली, कत्तरिया भंड लोय पाढे य ।
धम्मक सनि राउल, ववहार विगिचणा विहिणा ।। ५१७७ ।। कटपट्टकं स परिधापयितव्यः । 'छिहली' शिखा तस्य शिरसि धारणीया । अथ नेच्छति 10 ततः कर्त्तर्या 'भाण्डेन वा' क्षुरेण मुण्डनं विधेयम्, लोचो वा विधातव्यः । " पादि" ति परतीर्थिकमादीनि स पाठनीयः । कृते कार्ये धर्मकथा कर्तव्या येन लिङ्गं परित्यज्य गच्छति । अथैवं लिङ्गं न मुञ्चति ततः 'संज्ञिभिः ' श्रावकैः प्रज्ञापनीयः । अथ राजकुलं गत्वा कथयति ततो व्यवहारोऽपि कर्तव्यः । एवं तस्य 'विगिश्ञ्चना' परिष्ठापना 'विधिना' वक्ष्यमाणनीत्या विधेया । एष द्वारगाथासमासार्थः ॥ ५१७७ ॥ साम्प्रतमेनामेव विवृणोति -
डिपट्टओ अभिनवे, कीरइ छिहली य अम्हऽवेवाऽऽसी । कत्तरिया भंड वा, अणिच्छे एकेकपरिहाणी ।। ५१७८ ॥
कटीपट्टकोsभिनव प्रव्रजितस्य तस्य क्रियते न पुनरप्रावपूरकः, शिरसि च 'छिहली नाम ' शिखा धियते । यदि ब्रूयात् — किं ममाग्रावपूरकं सर्वमुण्डनं वा न कुरुत ?; ततो वृषभा भणन्ति — अस्माकमपि प्रथममेवमेव कृतमासीत् । तच्च मुण्डनं कर्तर्या कर्तव्यम्, अथ नेच्छति 20 ततः 'भाण्डेन' क्षुरेण, क्षुरमप्यनिच्छतो लोचः कर्तव्यः । एवमेकैकपरिहाणिर्मन्तव्या । शिखा तु सर्वत्रापि धारणीया ॥ ५१७८ ॥
15
छिहलिं तु अणिच्छंते, भिक्खुगमादीमतं पऽणिच्छंते । परउत्थिययत्तव्वं, उक्कमदाणं ससमए वि ।। ५१७९ ॥
अथ शिखामपि नेच्छति ततः सर्वमुण्डनमपि विधीयते । पाठस्तु द्विविधा शिक्षा - 25 ग्रहणे आसेवने च । आसेवनाशिक्षायां क्रियाकलापमसौ न ग्राह्यते । ग्रहण शिक्षायाम् — भिक्षुकाः – सौगतास्तेषाम् आदिशब्दात् कपिलादीनां च परतीर्थिकानां मतमध्याप्यतें; अथ तदपि नेच्छति ततः शृङ्गारकाव्यं पाठ्यते, तदध्यनिच्छन्तं द्वादशात्रे यानि परतीर्थिक वक्तव्यतानिबद्धानि सूत्राणि तानि पाठयन्ति, तान्यप्यनिच्छतः खसमयस्यालापका उत्क्रमेण विलुलिता दीयन्ते ॥ ५१७९ ।। आसेवनाशिक्षायां विधिमाह
वीयार- गोयरे थेरसंजुओ रत्ति दूरें तरुणाणं ।
गाह ममं पि तत्तो, थेरा गाहेति जत्तेणं ।। ५१८० ।।
१ क- परिधानादिभिः कां• ॥ २ विर्चिच ताभा० ॥ ३ 'धाप्यः । 'छि° ३० ॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
30
www.jainelibrary.org