________________
४७. उद्बबर्हात्मनश्चैव मनः सदसदात्मकम् । मनसश्चाप्यहंकारमभिमन्तारमीश्वरम् ॥
स्वयमेवात्मनो ध्यानात्तत्दण्डमकरोद्विधा ।।
- ताभ्यां स शकलाभ्यां च दिवं भूमिं च निर्ममे ।
मध्ये व्योम दिशश्चाष्टावपां स्थानं च शाश्वतम् ॥ । - मनृस्मृति १.९,१२,१३
४८. सूत्रकृतांग, १.१.३.५
४९.
५२.
महान्तमेव चात्मानं सर्वाणि त्रिगुणानि च ।
विषयाणां गृहीतृणि शनैः पंचेन्द्रियाणि च ।। तेषां त्ववयवान्सूक्ष्मान्षण्णामप्यमितौजसाम्।
सन्निवेश्यात्ममात्रासु सर्वभूतानि निर्ममे । । - मनुस्मृति १.१४, १५, १६
५०. सूत्रकृतांग १.१.३.६४
५१.
५५.
पुरुषवाद और पुरुषकार
"देवेनोप्तो देवोप्तः कर्षकेणेव बीजवपनं कृत्वा निष्पादितोऽयं लोक इत्यर्थः । देवैर्वा गुप्तो- रक्षितो देवगुप्तो देवपुत्रो वेत्येवमादिकमज्ञानमिति।”
- सूत्रकृतांग, १.१.३.५ की शीलांक टीका
जगदेतच्चराचरमण्डेन कृत मण्डकृत मण्डाज्जातमित्यर्थः । तथाहि ते वदन्ति यदा न किंचिदपि वस्त्वासीत् पदार्थशून्योऽयं संसारस्तदा ब्रह्माऽप्सु अण्डमसृजत् तस्माच्च क्रमेण वृद्धात् पश्चात् द्विधाभावमुपगतादूर्ध्वाधोविभागोऽभूत् । तन्मध्ये च सर्वाः प्रकृतयोऽभूवन् एवं पृथिव्यप्तेजोवारवाकाश समुद्रसरित्पर्वतमकराकरसंनिवेशादिसंस्थितिरभूदिति । तथा चोक्तम् "आसीदिदं तमोभूतमप्रज्ञातमलक्षणम् । अप्रतर्क्यमविज्ञेयं, प्रसुप्तमिव सर्वतः " एवम्भूते चाऽस्मिन् जगति असौ ब्रह्मा तस्य भावस्तत्त्वं पदार्थजातं तदण्डादिक्रमेण अकार्षीत् कृतवान् इति । " सूत्रकृतांग १.१.३.८ की शीलांक टीका
५३. सूत्रकृतांग १.१.३.६
५४. गोम्मटसार कर्मकाण्ड, ८८०
"ब्रह्मा जगत्पितामहः स चैक एव जगदादावासीत्तेन च प्रजापतयः सृष्टाः तैश्च क्रमेणैतत्सकलं जगदिति । " - सूत्रकृतांग १.१.३.५ की शीलांक टीका
५२७
(१) सूत्रकृतांग १.१.३.७ (२) 'सयंभुणा सयं य णिम्मिओ'
Jain Education International
- प्रश्नव्याकरण सूत्र १.२.४८
५६. "सयंभुणा इत्यादि, स्वयम्भवतीति स्वयम्भूः विष्णुरन्यो वा । सचैक एवादावभूत, तत्रैकाकी रमते, द्वितीयमिष्टवान्, तच्चिन्तानन्तरमेव द्वितीया शक्तिः समुत्पन्ना
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
