Page Text
________________
११८
नन्दीसूत्रम्
विवक्षिता मण्डकाकारतया व्यवस्थिताः प्रतरमित्युच्यते, तत्र तिर्यग्लोकस्यो धोऽपेक्षयाऽष्टादशयोजनशतप्रमाणस्य मध्यभागे द्वौ लघुतुल्लक प्रतरौ, तयोर्मध्यभागे जम्बूद्वीपे रत्नप्रभाया बहुसमे भूमिभागे मेरुमध्येऽप्रादेशिको रुचकः, तत्र गोस्तनाकारश्चत्वार उपरितनाः प्रदेशाश्चत्वारश्चाधस्तनाः, एष एव रुचकः सर्वासां दिशां विदिशां वा प्रवर्तकः, एतदेव च सकलतिर्यग्लोकमध्यं, तौ च द्वौ सर्वलघूप्रतरावङ्ग लासंख्येयभागबाहल्यावलोकसंवर्तितौ रज्जुप्रमाणौ, तत एतयोरुपर्यन्येऽन्ये प्रतरास्तिर्यगङ्ग लासंख्येयभागवृद्धया वर्द्धमानास्तावद्रष्टव्य यावदू
लोकमध्यं, तत्र पञ्चरज्जुप्रमाणः प्रतरः, तत उपर्यन्येऽन्ये प्रतरास्तिर्यगङ्गु लासंख्येयभागहान्या हीयमानास्तावदवसेया यावल्लोकान्ते रज्जुप्रमाणः प्रतरः । इह ऊर्ध्वलोकमध्यवर्त्तिनं सर्वोत्कृष्टं पञ्चरज्जुप्रमाणं प्रतरमवधीकृत्यान्ये उपरितनाधस्तनाश्च क्रमेण हीयमानाः२ सर्वेऽपि क्षुल्लकप्रतरा इति व्यवहियन्ते यावल्लोकान्ते तिर्यग्लोके च रज्जुप्रमाणप्रतर इति । तथा तिर्यग्लोकमध्यवर्तिसर्वलघुक्षुल्लकप्रतरस्याधस्तिर्यगङ्ग लासंख्येयभागवृद्ध्या वर्द्धमानाः२ प्रतरास्तावद्वक्तव्या यावदधोलोकान्ते सर्वोत्कृष्टः सप्तरज्जप्रमाणःप्रतरः, तं च सप्तरज्जुप्रमाणं प्रतरमपेक्ष्यान्ये उपरितनाः सर्वेऽपि क्रमेण हीयमानाः क्षुल्लकप्रतरा अभिधीयन्ते यावत्तिर्यग्लोकमध्यवर्ती सर्वलघुतुल्लकातरः, एषा चुल्लकप्रतरप्ररूपणा । तत्र तिर्यग्लोकमध्यवर्तिनः सर्वलधुरज्जुप्रमाणात् चुल्लकातरादारभ्य यावदधो नव योजनशतानि तावदस्यां रत्नप्रभायां पृथिव्यां ये प्रतरास्ते उपरितनचुल्लकप्रतरा भण्यन्ते, तेषामपि चाधरताचे प्रतरा यावदधोलौकिकग्रामेषु सर्वान्तिमः प्रतरः तेऽधस्तनचुल्लकप्रतराः, तान् यावदधः क्षेत्रत ऋजुमतिः पश्यति । अथवा अधोलोकस्योपरितनभागवर्तिनः क्षुल्लकातरा उपरितना उच्यन्ते, ते चाधोलौकिकग्रामवत्तिप्रतरादारभ्य तावदवसेया यावत्तिर्यग्लोकस्यान्तिमोऽधस्तनप्रतरः, तथा तियंग्लोकस्य मध्यभागादारभ्याधो भागवर्तिनः क्षुल्लकप्रतरा अधस्तना उच्यन्ते, तत उपरितनाश्चाधरतनाश्च उपरितनाधरतनाः, तान् यावद् अजुमति पश्यति ।
अन्ये वाहुः-अधोलोकस्योपरिवर्तिन उपरितनाः, ते च सर्वतिर्यग्लोकवर्तिनो यदिवा तिर्यग्लोकस्याऽधो नवयोजनशतवर्तिनो द्रष्टव्याः, ततस्तेषामेवोपरितनानां क्षुल्लकप्रतराणां सम्बन्धिनो ये सर्वान्तिमाधस्तनाः चुल्लकप्रतरास्तान् यावत् पश्यति, अस्मिश्च व्याख्याने तिर्यग्लोकं यावत्पश्यतीत्यापद्यते, तच्च न युक्तम्, अधोलौकिकग्रामवर्तिसंज्ञिपञ्चेन्द्रियमनोदव्यपरिच्छेदप्रसंगात् । अथवा अधोलौकिकग्रामेष्वपि संज्ञिपञ्चेन्द्रियमनोद्रयाणि परिच्छिनत्ति, यत उक्तम्- '
"इहाधोलौकिकान् ग्रामान्, तिर्यग्लोकविर्तिनः ।
मनोगतांस्त्वसौ भावान्, वेत्ति तद्वतिनामपि ॥" तथा उढे जाव इत्यादि-ऊध्वं यावज्योतिश्चक्रस्योपरितलस्तिर्यग्यावदन्तोमनुष्यक्षेत्रे मनुष्यलोकपर्यन्त इत्यर्थः ।"
इस विषय में चूणिकार निम्न प्रकार लिखते हैं
उवरिमहेट्ठिलाई खुड्डागपयराइं इति, इमस्स भावणथं इमं पएणविज्जइ-तिरियलोगस्स उड्ढाहो अट्ठारसजोयणसइयस्स बहुमज्झे एत्थ असंखेज्ज अंगुलभागमेत्ता लोगागासप्पयरा अलोगेण संवट्टिया सव्वखुड्डयरा खुड्डागपयर इति भणिया, ते य सव्वश्रो रज्जुप्पमाण तेसिं जे य बहुमज्झे दो खुड्डागपयरा, तेसि पि बहुमज्झे जम्बूहीवे रयणप्पभपुढवि बहुसमभूमिभागे मन्दरस्स बहुमज्झदेसे एत्थ अट्ठप्पएसो रुयगो, जत्तो दिसिविदिसिविभागो पवत्तो, एवं तिरियलोगमझ, एतातो तिरियलोगमज्झाओ रज्जुप्पमाण
साधतातचन
| SR No. | 002487 |
| Book Title | Nandi Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atmaramji Maharaj |
| Publisher | Acharya Shree Atmaram Jain Bodh Prakashan |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 522 |
| Language | Hindi, Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 16 MB |