________________
विनयसूत्रवृत्त्यभिधानव्याख्यानम्
उपमण्डलोपसंपद् उक्ता । उपसंपत्करणे सातिसारे सति, क्षान्तिर्हि ज्ञप्तिः, ' इति निदाने उक्तम् ॥ ( ९४७) उपसंपदं अनुपपन्नश्चेत् सामग्री पुन: प्रणिधानम् ॥ इति उपसंपदः कलहाकरणत्वादि निमित्तविपर्यये अनुपपन्नः चेत् सामग्रयां पुनः कर्म कर्तव्यमित्यर्थः ॥ ( १४८) अदर्शनोक्तौ मृषा चेत्, प्रायश्वित्तिकम् ॥ इति आपत्तिः मया न दृष्टा इति मृषोक्तौ आपत्तिकरणे अस्य प्रायश्चित्तिकम् ॥ एतादृशन्यायवतः मृषावादेषु प्रायश्चित्तिकाभावः
न प्रज्ञप्तव्यः ॥
२४
हस्तच्छिन्नाः पादच्छिन्ना अंगुली फणहस्तकाः । अनोष्ठकाश्च चित्राङ्गाः अतिवृद्धा अतिबालकाः ॥ खञ्जः काण्डरिकः काण: कुणिः कुब्जोऽथ वामनः । गलगण्डमूकबधिराः पीठसप (च) श्लीपदः ॥ स्त्रीच्छिन्ना भारच्छिन्ना मार्गच्छिन्नाश्च ये नराः । तालमुक्ताः कन्दलीच्छिन्ना एवं रूपा हि पुरुषाः ॥ - प्रतिक्षिप्ता महर्षिणा ॥ परिशुद्धस्योपसंपदा |
प्रासादिकस्य प्रव्रज्या
आख्याता
सत्यनाम्ना वै संबुद्धेन प्रजानता ॥ इति ॥
हस्तच्छिना इति मणिबन्धमुद्गृह्य येषां हस्ताः छिन्नाः ॥ पादच्छिन्ना इति येषां आगुल्फं छेदः ते पादच्छिन्नाः ॥ येषां हस्तागुलयो नागफणसदृशाः अङ्गुलीकणहस्तकाः ॥ येषां भोष्ठकद्वयाभावः ते अनोष्ठकाः ॥ येषां काये चित्रचिह्नानि ते चित्राङ्गाः । हस्तादिषु चित्रितः चित्राङ्गाः । अविरतं स्रवन्त इव इत्यादयः ॥ अतिवृद्धा इति शतवार्षिकादयः । अतिबालका इति काकोड्डापनेऽसमर्थ: असप्तवर्षकः ॥ खञ्जा इति पादेन खगमनाः ॥ काण्डरिक इति सक्थिपक्ष - गृध्रसीवातेन संध्वस्तगमनः ॥ काणः एकाक्षः ॥ कुणिः यस्य मणिबन्धपक्षे चिह्नमात्रस्ते सति किञ्चिदपि करणे असमर्थः ॥ गलग डः ग्रीवा-गण्डिका यस्य स गलगण्डः ॥ मूकः वागसमर्थः ॥ पीठसपि इति आधारार्थं हस्तद्वयं प्रतिष्ठाप्य चतुरूपेण सर्पति । द्वितीयः पर्यायः फक्कः इत्यपि ॥ स्त्रीच्छिन्नः ॥ स्त्रीणां उत्कटसेवनया क्षतवीर्यः, यस्य कायः असुखः स्त्रीच्छिन्नः ॥ तथैव अक्षमभारधार
