________________
तृतीयं योगस्थानम्
401
यथायोगमशुभाद्यालम्बनप्रयोगः । प्रतिपक्षः। यो[s]नभ्यासस्तस्यैवंविधं प्रतिसंख्यानं प्रतिपक्षः । पूर्वं मे (मया) विवेकाभ्यासो न कृतो, येन मे एतर्हि विवेकप्रयुक्तस्य परितमना उत्पद्यते [1] स चेदेतहि न करिष्याम्यभ्या[5]सः (सं) एवमायति[:]पुनर्भव एवंरूपो भविष्यति । प्रतिसंख्याय मया अरतिस्त्यक्तव्या । रतिः करणीयेत्येवमिष्टानां निवरणादीनामयोनिशोमनसिकारविपर्यर्येण योनिशोमनसिकारभावना प्रतिपक्षो वेदितव्यः ।
तत्र स्वभावं परिज्ञाय आवरणतः, संक्लेशतः,
तावच्छमथबाहुल्यं [1] सा खल्वेषा विपश्यना ज्ञेया 1. cp. श्रुतं निश्रित्यादौ मनस्कारः प्रभवति यो योनिशः . . . । योनिशो
मनस्कारात्तत्त्वार्थविषयं ज्ञानं प्रभवति लोकोत्तरा सम्यग्दृष्टिस्ततस्तत्फलस्य धर्मस्य प्राप्तिस्ततस्तस्मिन् प्राप्ते मतिविमुक्तिज्ञानं प्रादुर्भवति । MSA, I.16 (Vrtti, p. 7); see also, AK, IV.94, (RAK, p. 118) : अन्योन्य . . . क्लेशयोगेन यः प्रवृत्तो मनस्कारः (अयोनिशः) अयोनिशो मनस्कारो भ्रान्तनिर्णयः, ibid, p. 142; Adv., p. 184; Tvbh., p. 31 : त्रिप्रकारेण योगेन यो जनितः स योगविहितः . . . | अयोगेन जनितो योगोऽयोगविहितः । . . . '; cp. SVA, p. 272 : अयोनिसोमनसिकारो नाम अनुपायमनसिकारो उप्पथमनसिकारो, अनिच्चे निच्चं ति वा दुक्खे सुखं ति वा, अनत्तनि अत्ता ति वा असुभे सुभं ति वा मनसिकारो। तं तत्थ बहुलं पवत्तयतो कामच्छन्दो उप्पज्जति ।. . . योनिसो मनसिकारो नाम उपायमनसिकारो पथमनसिकारो, अनिच्चे अनिच्चं ति वा, दुक्खे दुक्खं ति वा, अनत्तनि अनत्ता ति वा, असुभे असुभं ति वा मनसिकारो। तं तत्थ बहुलं पवत्तयतो कामच्छन्दो पहीयति ।; cp. also, S. N., IV.93, 95; see also, SVA, p. 506; see BDD, p. 257; also Vsm., IV.53, 59; cp. Bodhi, p. 31.12-13.
