________________
द्वितीयं योगस्थानम् . . 285 मानो यावनिर्वेधभागीयानि कुशलमूलानि नोत्पादयति । तावदादिकमिको भवति । यदा पुननिर्वेधभागी[8]यान्युत्पादयति । तद्यथा ऊष्मगतानि । मूर्धान: (मूर्ध्नः), सत्यानुलोमाः । क्षान्तयो (न्तीः) लौकिकानग्रधर्मान् । तदा कृतपरिचयो भवति । यदा पुनः सम्यक्त्वं न्याममवतरति । सत्यान्यभिसमागच्छति ।
अपरप्रत्ययो भवत्यनन्यनेयः । शास्तु: शासने तदाति9B_9|| क्रान्तमनस्कारो भवति । परप्रत्ययं मनस्कार![1]. . मतिक्रम्यापरप्रत्यये स्थितः । तस्मादतिक्रान्तमनस्कार
इत्युच्यते ॥
तत्र योगभावना कतमा। आह । द्विविधा । . . संज्ञाभावना बोधिपक्ष्या भावना च ।।
तत्र संज्ञाभावना कतमा । तद्यथा लौकिकमार्ग1. Asanga mentions four yogas, viz. kāma, bhava, drsti
and avidya yoga, see Asm., p. 47 : योगश्चतुर्विधः । कामयोगः भवयोगः दृष्टियोगः अविद्यायोगश्च । विसंयोगपरिपन्थकरो योगार्थः । विशुद्धि विपर्ययतः । ते पुनर्यथायोगमेषणात्रयभावना ।, the three esanas are काम० भव० and ब्रह्मचर्य० (ibid, loc. cit.); this classification
of yoga is found nowhere else in Buddhist literature. 2. Asanga defines भावना as शमथ प्रग्रहोपेक्षानिमित्तेषु सम्यगुपलक्षणा
पूर्विका शमविपश्यनोपेक्षाभ्यासरतिः, (Bodhi, p. 59); भावना. . . . समासतश्चतुर्विधा घेदितव्या। शमथो विपश्यना शमथविपश्यनाभ्यासः शमथविपश्यनाभिरतिश्च (ibid, p. 77); cp. भावना चित्तवासनात्, A. K., IV. 123; see also, AKV; Vsm., as quoted in BDD, p. 69,
n. 1; Asm., p. 75. 3. In the Pali canons, seven samjhās, viz. असुभ०, मरण, ____ आहारे पटिक्कूल०, सब्बलोके अनभिरति, अनिच्च०, दुक्ख०, अनन्त० have
(contd. on p. 286)
