Shravak Bhoomi

SR No.: 002436
Original Sutra Author: N/A
Author: Karunesha Shukla
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute
Total Pages: 618
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 10 MB

Page 352

246
श्रावकभूमौ नैष्क्रम्यभूमिः
श्रोत्रायतनं । शब्दायतनं । घ्राणायतनं । गन्धायतनं ।
जिह्वायतनं। रसायतनं। कायायतनं । स्प्रष्टव्याय 9A-3|| || [1] तन, मन आयतनं, धर्मायतनं च । इमान्
युच्यन्ते आयतनानि ॥ कतमदायतनकौशल्यं । तत्र चक्षुरधिपतिः रूपाण्यालम्बनं चक्षुर्विज्ञानस्य संप्रयोगस्योत्पत्तये [1] समनन्तरनिरुद्धं च मनः समनन्तर
(contd. from p. 245)
फोटब्बायतनं, धम्मायतनं । see also, pp. 83-101, SVA, p. 46 sq.; Asm., ibid; Ada., p. 54 sq.; Vsm., XV.1-16; āyatana has been defined as आयद्वार, see Adv., Vs.5-c; and vrtti, तदुक्तं भवति-चित्तचतसिकारव्यमायमेतानि तन्वन्तीत्यायतनानि । यस्मात् सप्तचित्तधातवश्चत्वारश्चारूपिणः स्कन्धा एभ्यश्चतुष्प्रत्ययात्मकेभ्यः प्रतायन्ते तदुत्पत्ति वा प्रतायन्ते तस्मादायतनानि । cp. AKV, I.20a-b; Asanga explains how these āyatanas become the four pratyayas, viz. ālambana, samanantara, adhipati (Asanga omits hetu) in the following paragraph while explaining āyatanakausalya; on the four pratyayas, MK, I.4 :
चत्वारः प्रत्यया हेतुश्चालम्बनमनन्तरम् । ।
तथैवाधिपतेयं च प्रत्ययो नास्ति पञ्चमः ।। MKV(V), p. 26; dvādaśamukhaśāstra, III.2; see also, Ads., VIII; N. Tatia, Pațiccasamuppāda, NMRP, I, p. 194 sq.; AKV, II.61-4, p. 164 sq.; cp. Bodhi, p. 70 : चत्वारः प्रत्ययाः । हेतुप्रत्ययः समनन्तरप्रत्ययः आलम्बनप्रत्ययः अधिपितप्रत्ययश्च । तत्र यो जनको हेतुः स हेतुप्रत्ययः । यः पुनरुपायहेतुः सोऽधिपतिप्रत्ययो वेदितव्यः । समनन्तरप्रत्ययश्चालम्बनप्रत्ययश्च चित्तचैतसिकानामेव धर्माणाम् । तथा हि चित्तचैतसिका धर्माः प्रागुत्पन्नावकाशदानपरिगृहीता आलम्बनपरिगृहीताश्च प्रादुर्भवन्ति प्रवर्तन्ते च । तस्मात् समनन्तरप्रत्यय आलम्बनप्रत्ययश्च परिग्रहहेतुना संगृहीतौ वेदितव्यौ ॥ for details see Asm., pp. 28-9.