________________
दुर्जननिन्दा
यदि न तैर्योगमकरोत् । विषण्णं दौर्गत्यादिति गुणिनमालोक्य गुणिनां यो दुर्जनैर्नाङ्कितः ॥ २६३ ॥ पोतो दुस्तरवारिविगुणः करोति व गेहे ध्रुवमतिसमृद्ध्योत्सवमसौ ॥२५३ ॥ राशितरणे दीपोऽन्धकारागमे निर्वाते व्यजनं मदान्धकअवेक्ष्य खात्मानं विगुणमपरानिच्छति तथा फलत्यतन्नो रिणां दोपशान्त्यै सृणिः । इत्थं तद्भवि नास्ति यस्य विधिना चेद्विलपति न सन्तीह गुणिनः। निमाष्टुं शप्तुं वा परिभवितु- | नोपायचिन्ता कृता मन्ये दुर्जनचित्तवृत्तिहरणे धातापि मुद्यच्छति ततोऽप्यहो नीचे रम्या सगुणविजिगीषा | मैग्नोद्यमः ॥२६४॥ धातस्तात तदैव दूषणमिदं यन्नाम कस्तूविधिकृता ॥ २५४ ॥ न विषममृतं कर्तुं शक्यं प्रयत्नशतै- रिका कान्तारान्तरचारिणां तृणभुजां यन्नाभिमूले कृता । यद्येवं रपि त्यजति कटुतां न स्वां निम्बः स्थितोऽपि पयोहदे । पिशुनस्स हन्त रसनामूलेऽकरिष्यस्तदा प्रायासेन विनाभगुणपरिचितामार्या वाणी न जल्पति दुर्जनश्चिरमपि बला- | विष्यदतुला कीर्तिश्च निर्दोषता ॥ २६५ ॥ एके सत्पुरुषाः ध्माते लोहे कुतः कनकाकृतिः ॥ २५५ ॥ यदि परगुणा | परार्थघटकाः स्वार्थे परित्यज्य ये सामान्यास्तु परार्थमुद्यमन क्षम्यन्ते यतस्व तदर्जने न हि परयशो निन्दाव्याजैरलं भृतः स्वार्थाविरोधेन ये । तेऽमी मानुषराक्षसाः परहितं परिमार्जितुम् । विरमसि न चेदिच्छाद्वेषप्रसक्तमनोरथो स्वार्थाय निघ्नन्ति ये ये तु नन्ति निरर्थकं परहितं ते के न दिनकरकरान्पाणिच्छत्रैर्नुदश्रममेष्यसि ॥ २५६ ॥ शमयते जानीमहे ॥ २६६ ॥ नारीणां वचनेन कर्म कुरुते दीनं यशः क्लेशं सूते दिशत्यशिवां गतिं जनयति जनोद्वेगायासं
वचो भाषते नालस्यं विजहाति तिग्मकिरणे प्रौढे समुत्तिष्ठति।
| किंचित्वापि न साहसं वितनते देहे चिरं यते नो वा नयत्युपहास्यताम् । भ्रमयति मतिं मानं हन्ति क्षिणोति च
विन्दति पौरुषं कुपुरुषः कोऽप्येष निर्णीयताम् ॥ २६७ ॥ जीवितं क्षिपति सकलं कल्याणानां कुलं खलसंगमः ॥२५७ जियो लोकः कथयति पुरा हन्त हित्वा गुणौघानम्भः
वक्रत्वं ननु कुन्तलादिव मुखे तैश्ण्यं कटाक्षादिव करत्वं क्षारं गुणगणनिधेस्तस्य रत्नाकरस्य । विश्वे छिद्रानुसरण
कुचमण्डलादिव सुनैघृण्यं खचित्तादिव । मालिन्यं नयनासमारूढसर्वेन्द्रियाणां दोषे दृष्टिः पिशुनमनसां नानुरागो
अनादिव किलाधैर्य स्वभावादिव खैरिण्यैव सुशिक्षितोऽसि
| खल किं जातोऽस्यतोऽरंतुदः ॥ २६८ ॥ वाताहारतया गुणेषु ॥ २५८ ॥ सन्तः सच्चरितोदयव्यसनिनः प्रादुर्भव
व- जगद्विषधरैराश्वास्य निःशेषितं ते ग्रस्ताः पुनरभ्रतोयकणिचन्त्रणाः सर्वत्रैव जनापवादचकिता जीवन्ति दुःखं सदा । कातीव्रत्तैबर्हिभिः । तेऽपि क्रूरचमूरुचर्मवसनैनीताः क्षयं अव्युत्पन्नमतिः कृतेन न सता नैवासता व्याकुलो युक्ता- लब्धकैदम्भस्य स्फुरितं विदन्नपि जनो जाल्मो गुणानीहते युक्तविवेकशून्यहृदयो धन्यो जनः प्राकृतः ॥ २५९ ॥ ॥ २६९ ॥ कस्त्वं भद्र खलेश्वरोऽहमिह किं घोरे वने या लोभासविधे खलस सुरसा वाणी बुधैर्नीयते नो स्थीयते शार्दूलादिभिरेव हिंस्रशुभिः खांद्योऽहमित्याशया । जानाति स तामचेतनतया सैव स्वयं लीयते । भर्तुः स्नेह- कस्मात्कष्टमिदं त्वया व्यवसितं मद्देहमांसाशिनः प्रत्युत्पन्नचयात्प्रविश्य दहने भस्मीभवत्यङ्गना गाढालिङ्गनतत्परेण नृमांसभक्षणधियस्ते घ्नन्तु सर्वान्नरान् ॥ २७० ॥ भिक्षो मनसा प्रेतो न वेत्ति प्रियाम् ॥ २६० ॥ नागच्छन्नुपहूयते । मांसनिषेवणं प्रकुरुषे किं तेन मद्यं विना मद्यं चापि तव न वचनोत्थानासनैः पूज्यते नो पृच्छन्ननुभाष्यते न च प्रियं प्रियमहो वाराङ्गनाभिः सह । वेश्या द्रव्यरुचिः दृशा सान्द्रादरं वीक्ष्यते । ईर्ष्यावेशकषायिते हृदि घृणा- कुतस्तव धनं द्यूतेन चौर्येण वा चोर्यद्यूतपरिग्रहोऽपि भवतो लेशोऽपि न स्पृश्यते किं त्वेकः प्रवदन्समञ्जसमपि प्राज्ञः नष्टस्य कान्या गतिः ॥ २७१ ॥ वेश्यावेश्मसु सीधुगन्धशठेर्हस्यते ॥ २६१ ॥ दूरादुच्छ्रितपाणिरार्द्रनयनः प्रोत्सारि- ललनावकासवामोदितैर्नीत्वा निर्भरमन्मथोत्सवसुखैरुलिद्रतार्धासनो गाढालिङ्गग्नतत्परः प्रियकथाप्रश्नेषु दत्तादरः ।
चन्द्राः क्षपाः । सर्वज्ञा इति दीक्षिता इति चिरात्प्राप्ताग्निहोत्रा अन्तर्भूतविषो बहिर्मधुमयश्चातीव मायापटुः को नामाय
इति ब्रह्मज्ञा इति तापसा इति दिवा धूतैर्जगद्वश्यते
॥ २७२ ॥ वृत्तिं स्वां बहु मन्यते हृदि शुचं धत्तेऽनु• सपूर्वनाटकविधिर्यः शिक्षितो दुर्जनैः ॥ २६२ ॥ जाड्यं
कम्पोक्तिभिर्व्यक्तं निन्दति योग्यतां मितमतिः कुर्वन्स्तुतीराहीमति गण्यते –तरुचौ दम्भः शुचौ कैतवं शूरे निर्णता
त्मनः । गोंपायनिषेवणं कथयति स्थास्नु वदन्व्यापदं श्रुत्वा सुनौ विमतिता दैन्यं प्रियाला पिनि । तेजस्विन्यैवैलिप्तता
दुःखमरंतुदां वितनुते पीडां जनः प्राकृतः ॥ २७३ ॥ मुखरता वक्तर्यशक्तिः स्थिरे तत्को नाम गुणो भवेत्स पाकश्चन्न शुभस्य मेऽद्य तदसौ प्रागेव नादाकिमु खार्थ
१ कुटिल:. २ खेच्छाचरणनिरोधो येषां ते. ३ अनिपुण- श्चन्न भयास्य किं न भजते दीनान्वबन्धूनयम् । मत्तो मतिः. ४ नीचः. ५ अन्तिके. ६ कपटपटुः. ७ लज्जावति. १ नौका. २ अङ्कशः. ३ भग्नप्रयत्नः. ४ दुर्गममार्गसंचारि। व्रतेषु रुचिः प्रीतिर्यस्य तस्मिन्. ९ शाठ्यम्. १० निर्दयता- णाम्. ५ सूचकस्य. ६ जिह्वामूले. ७ प्रकृष्टेन यत्नेन. ८ खल११ मननशीले. १२ दीनत्वम्. १३ सगर्वता. १४ वाचालत्वम्. राजः. ९ व्याघ्रादिभिः. १० घातकपशुभिः. ११ भक्षणीयः.