________________
सुभाषितरत्नभाण्डागारम्
[६ प्रकरणम्
समुद्यद्भूभङ्गं प्रविहितधनुर्भङ्गमनिशं वयस्तत्पद्माक्षाः कथ- युगोद्भेदं. विनाप्यङ्गुलीमुद्रासूचितहास्यमास्यमधिकं नो मिव मनो न व्यथयतु ॥ ३४ ॥ मुखं विकसितस्मितं पुत्रिकादौ रसः । तिर्यग्लोचनवीक्षितानि वचसां छेकोक्तिवंशितवक्रिमप्रेक्षितं समुच्छलितविभ्रमा गतिरपास्तसंस्था संक्रान्तयस्तस्याः सीदति शैशवे समभवत्कोऽप्येष नव्यः क्रमः मतिः । उरो' मुकुलितस्तनं जघनमंसबन्धोद्धर बतेन्दु- ॥ ४६ ॥ लावण्यामृतनिझरेण सुदृशः सिक्ताखिलाङ्गस्थली वदनातनौ तरुणिमोद्गमो मोदते ॥ ३५ ॥ न दन्तुरमुरःस्थलं जातस्तत्र नवीनयौवनकलालीलालतामण्डपः । तस्मिन्वेषवचसि नाश्रिता चातुरी विकारि न विलोकितं भ्रवि न विशेषशीतलतरच्छायासु सुप्तोत्थितः कंदर्प स्त्रिजगज्जयोद्यमवक्रिमोपक्रमः । तथापि हरिणीदृशो वपुषि कापि कान्ति- परोऽप्यद्यापि निद्रालसः ॥ ४७ ॥ बाल्ये गेहपतौ निमीच्छटा पटावृतमहामणिद्युतिरिवात्र संलक्ष्यते ॥ ३६॥ इदं लति वयःसंधिं विधाय स्मरश्चौरश्चारुतरं विवेश निभृतं परमसुन्दरं तनुपुरं कुरङ्गीदृशां निवार्य खलु शैशवं स्वय- बालाशरीरालयम् । चाश्चल्यं चरणे पृथुत्वमुदरे निर्लज्जतां मनेन नीतं बलात् । तदागमनशङ्कया मकरकेतुना किं चेतसि क्षामत्वं हृदये दृशोः सरलतां सर्वस्वमस्या हरन् कृतं पयोधरधराधरौ त्रिवलिवाहिनीदुस्तरौ ॥ ३७॥ स्थिर- ॥ ४८ ॥ एतस्यां रतिवल्लभक्षितिपतेः क्रीडासरस्यां शनैः त्वमचिरद्युतौ तमसि कोऽपि बन्धग्रहो विधौ किमपि सौरभं संशोषं नयतीव शैशवजलं तारुण्यतिग्मद्युतिः। अन्तःस्था मधुनि कापि वर्णात्मता । शिरीषनवदामनि स्फुरति कोऽपि च यथा यथा विकसति प्रायः कुचोच्चस्थली स्थौल्यं हन्त शैलोदयो वयोऽभिनववेधसस्तदिह मन्महे कौशलम् ॥३८॥ तथा तथा वितनुते दृक्पीनमीनावली ॥ ४९ ॥ रेखा क्षणं सरलवीक्षणं क्षणमपाङ्गसंवीक्षणं क्षणं रजसि खेलनं काचन कज्जलस्य नयनाम्भोजे मिथः कौशलादालीभिः सरक्षणमतीव भूषादरः । क्षणं द्रुततरा गतिः क्षणमतीव मन्दा | लीकृतापि कुटिलीभावं समालम्बते । लक्ष्या वक्षसि पाणिगतिः क्षणक्षणविलक्षणं जयति चेष्टितं सुभ्रवः ॥ ३९॥ पद्मविषमस्पर्शोदयादुन्नतिर्जानीमो वयमेणशावनयने बाल्यं न यो धत्ते यदतिबहला निलावण्यपरः प्रत्य यत्तटम- पाल्यं तव ॥ ५० ॥ मध्यस्य प्रथिमानमेति जघन वक्षोनुसरन्त्यूर्मयो विभ्रमाणाम् । उन्मग्नं यत्स्फुरति च मना
जयोर्मन्दतां दूरं यात्युदरं च रोमलतिका नेत्राजवं धावति । कुम्भयोर्द्वन्द्वंमेतत्तन्मन्येऽस्याः स्मरगजयुवा गाहते हृत्तडा
कंदर्प परिवीक्ष्य नूतनमनोराज्याभिषिक्तं क्षणादगानीव गम् ॥ ४० ॥ मन्दं मन्दं श्रवणपुटकोपान्तगन्ता दृगन्तः | परस्परं विदधते निलुण्ठनं सुभ्रवः ॥ ५१ ॥ दृष्टिः शैशवकिंचित्किंचिद्विरमति मनो धूलिकेलीरसेभ्यः । आविर्भावः | मण्डना प्रतिकलं लावण्यमभ्यस्यते पूर्वाकारमुरस्तथापि स्तनमुकुलयोः कापि कान्तिः समन्तादद्य श्वो वा कुसुम- | कुचयोः शोभां नवामीहते । संप्राप्ता गुरुतां तथाप्युपचिताधनुषो यौवराज्याभिषेकः ॥ ४१ ॥ संनद्धोऽयं नवतरु- भोगा नितम्बस्थली तन्व्याः स्वीकृतमन्मथं विजयते तन्नेत्रणिमा काममास्कन्दकामो नैनां मञ्चत्यहह सहसा कौतकी पेयं वयः ॥ ५२ ॥ तत्तस्याः कमनीयकान्ति विजितबालभावः । तद्वैराजं वरतरतनुस्वर्णभूमौ प्रवृत्तं प्रायस्त्व
| त्रैलोक्यनारीवपुः शृङ्गारस्य निकेतनं समभवत्संसारसारं मादनुदिनमयं क्षीयते मध्यदेशः ॥ ४२॥ श्रोणीबन्धस्त्य- वयः । यस्मिन्विस्मृतपक्ष्मपालिचलनाः कामालसा दृष्टयो नो जति तनुतां सेव्यते मध्यभागः पयां मुक्तास्तरलगतयः यूनां पुनरुत्पतन्ति पतिताः पाशे शकुन्ता इव ॥ ५३ ॥ संश्रिता लोचनाभ्याम् । धत्ते वक्षः कचसचिवतामद्वितीयं केलीकोतुकमादराच्छ्रवणयोरालीमिराश्राव्यते बालाभिस्तु पुरः तु वक्रं तद्द्वात्राणां गुणविनिमयः कल्पितो यौवनेन ॥४३॥ पुरेव रजसि क्रीडार्थमाहूयते । चेतो याति न वा ततसभ्रूभङ्गं करकिसलयावर्तनैरालपन्ती सा पश्यन्ती ललित- स्तदुभयोरेणीदृशः सांप्रतं मध्ये चुम्बकयोरयःशकलवन्निःललितं लोचनस्याञ्चलेन । विन्यस्यन्ती चरणकमले लीलया
पक्षपातं मनः ॥ ५४॥ उत्तालालकभञ्जनानि कबरीपाशेषु खैरयातैनिःसङ्गीतं प्रथमवयसा नर्तिता पङ्कजाक्षी ॥ ४४ ॥
शिक्षारसो दन्तानां परिकर्म नीविनहनं भ्रूलास्ययोग्याग्रहः । दोलायां जघनस्थलेन चलता लोलेक्षणा लज्जते साशङ्क
तिर्यग्लोचनचेष्टितानि वचसां छेकोक्तिसंक्रान्तयः स्त्रीणां तनुकण्टकक्षतमिया क्रीडावने क्रीडति । धत्ते दिक्षु निरी
म्लायति शैशवे प्रतिकलं कोऽप्येष केलिक्रमः ॥ ५५ ॥ क्षणं सितमुखी पारावतानां रुतैः सज्जं मौग्थ्यविसर्जनाय
मात्रा नर्तनपण्डितभ्रु वदनं किंचित्प्रगल्भे दृशौ स्तोकोद्भेद
| निवेशिनस्तनमरो मध्यं दरिद्राति च । अस्या यजघनं सुतनोः शृङ्गारमित्रं वयः ॥ ४५ ॥ वक्षस्यावरणादरस्तन
घनं च कलया प्रत्यङ्गमेणीदृशः सत्यंकारमिव स्मरैकसुहृदा १ स्वायत्तीकृतम्. २ समुद्गतः. ३ नियतैकविषयता. ४ उन्नतम् । तद्यौवनेनार्पितम् ॥५६॥ लावण्यामृतमाहितं वरतनोरङ्गे ५ उत्कर्षभाग्भवति.६ जघनबन्ध:. ७ सूक्ष्मताम्.८ चञ्चलगमनानि. ९ विपर्ययः
.१ बन्धनम्. २ परिमाणेन.