________________
योगशास्त्रे
जिगमिषुः । पादप्रचाररूपों हि मनोरोधस्तदभावे कथं पडुग्रामान्तरजिगमिषातुल्या योगश्रद्धेति ॥ ३७ ॥
न केवलमनिरुद्धमनस्कस्य योगश्रद्धा विफला यावदशुभकर्माणि बहुतराण्यस्य प्रादुःषन्तीत्युत्तरार्डेन प्रतिपादयितुं पूर्वार्डेन काक्का मनोरोधमुपदिशति
८०४
मनोरोधे निरुध्यन्ते कर्माण्यपि समन्ततः । अनिरुद्धमनस्कस्य प्रसरन्ति हि तान्यपि ॥ ३८ ॥
मनमो रोधो विषयेभ्यो निवारणं तस्मिन् सति निरुध्यन्ते प्रतिबाध्यन्ते श्रवनिरोधात् कर्माण्यपि ज्ञानावरणादीन्यति प्रबलानि समन्ततः सामस्त्येन । मनोरोधायत्तत्वात् कर्मरोधस्य । प्रकृते योजयति अनिरुद्धमनस्कस्य पुंसस्तान्यपि कर्माणि प्रसरन्ति विवर्द्धन्ते मनःप्रसराधीनत्वात् कर्मप्रसरस्य ॥ ३८ ॥
तदेतन्निश्चित्य मनोनियन्त्रणाय यत्नः कार्य इत्येतदाह
मनः कपिरयं विश्व परिभ्रमणलम्पटः । नियन्त्रणौयो यत्नेन मुक्तिमिच्छुभिरात्मनः ॥ ३६॥
मनो भावमन एवं कपिर्मर्कटः । अयमिति सर्वेषां स्वसंवेदनसिद्ध: कपित्वरूपेण साधर्म्यमाह – विश्वस्मिन् जगति परिभ्रमणमन्यान्यविषयग्रहरूपं मनवस्थानं तत्र लम्पटो लोलुपस्वदेवंविधो मनः कपिर्नियन्त्रणीयो निरोद्धव्यः । चापलं परित्याज्योचिते विषये परिस्थाप्यः । यत्नेन तत्त्वाभ्यासरूपेण ।
