________________
७२
चिकित्साकलिका। ___. पूर्वमुक्तं स्नेहो हितः सुरभिवासषट्पलादिः । तत्र षट्पलं कफस्नेहनमाह
शुण्ठीकणाग्रन्थिकचव्यचित्रकैः ससैन्धवैर्वा सयवाग्रजैरथ । सदुग्धमेभिः पलभागिकैः सृतं
घृतं कफव्याधिहरं हि षट्पलम् ॥ ७७ ॥ घृतं सृतं पक्वं षट्पलं नाम कफव्याधिहरम् । कफेन व्याधयो रोगाः तान् हरतीति कफव्याधिहरम् । पलभागिकैः पलप्रमाणैरेभिर्द्रव्यैः । शुण्ठी विश्वभेषजम् । कणा पिप्पली । ग्रन्थिकं पिप्पलीमूलम् । चव्यं हस्तिपिप्पलीलता। चित्रकं शिखी । एभिः ससैन्धवैर्वा सयवाग्रजैरथेति। कदाचित् सैन्धवेन सह । कदाचित् यवाग्रजेन यवक्षारेण सह । द्वयोरपि ग्रन्थान्तरेषु दर्शनात् । सदुग्धं चतुर्गुणेन दुग्धेन सह । घृतं प्रस्थमिति ॥ ७७॥
षट्पलघृत-गव्यघृत २ प्रस्थ । दूध ८ प्रस्थ । कल्कार्थ-सोंठ, पिप्पली, पिप्पलीमूल,चव्य, चित्रक, सैन्धानमक; प्रत्येक १ पल । पाकार्थजल ८प्रस्थ । यथाविधि घृतपाक करें। यह घृत कफज रोगों को हरता है। इस तैल के पाक में सैन्धानमक की जगह किसीर तन्त्रान्तर में यवक्षार (जवाखार) का कल्क देना लिखा है ॥७॥ साम्प्रतं पृथुषट्पलमाह
शुण्ठ्यादिभिः सलवणत्रययावशूकैः सस्वर्जिकाख्यचिरबिल्वजवल्ककल्कैः । पड्डिः पलैरिति सृतं घृतमग्निहेतुः
स्यादाकद्रवयुतं पृथुषट्पलाख्यम् ॥ ७८ ॥ इत्यनेन प्रकारेण शृतं घृतं पक्कं घृतप्रस्थं अग्निहेतु स्यात् भवेत्। आर्द्रकद्रवः स्वरसः तेन चतुर्गुणेन युतम्। पृथुषट्पलाख्यं महाषट्पलसंशं भवति । कैः शृतम् ? शुण्ठ्यादीनां षडिः पलैः । शुण्ठ्यादिभिरिति पञ्चकोलकम् । लवणत्रयं सैन्धवबिडसौवर्चलानि । यावशूको यवक्षारः। चिरबिल्वजवल्कम् वल्कलम् तेषां कल्कैः षट्पलप्रमाणैः शृतमिति ।। ७८ ॥
महाषट्पलघृत-गव्यघृत २ प्रस्थ । अदरक का रस ८ प्रस्थ । कल्कार्थसोंठ, पिप्पली, पिप्पलीमूल, चन्य, चित्रक, सैन्धानमक, सौंचलनमक, विडनमक,
