Page Text
________________
भूतविद्या |
२४३
( १० सेर ), जल २ द्रोण । अवशिष्ट क्वाथ आधा द्रोण । गोमयरस २ प्रस्थ । दही २ प्रस्थ । दूध २ प्रस्थ । कल्कार्थ - त्रिकटु, वच, वायविडंग, चित्रक, चिरायता, कुटकी, निसोत, पाढ़, पुष्करमूल, अनन्तमूल, श्यामालता, हल्दी, दारहल्दी, मुलहठी, . दुरालभा, करज के पत्ते, नीली के बीज; प्रत्येक १ कर्ष । यथाविधि पाक करें। यह घृत श्वास; अपस्मार, प्रमेहपिडका, अजीर्ण, ज्वर तथा उन्माद को नष्ट करता है
॥ ३७१ - ३७२ ॥
साम्प्रतं मण्डूकपर्णीघृतमाह - सभेकपर्णीस्वरसं सरुक्वचं सशंखपुष्पीकमिदं हविः शृतम् । तदेतदुन्मादवताममेधसामपस्मृतौ दर्दुरपर्णिकाघृतम् ॥ ३७३ ॥
इदं हविः शृतं पक्कं प्रस्थप्रमाणम् । भेकपर्णी मण्डूकपर्णी । तस्याः स्वरसेन सह रुक् कुष्टम् । वचा उग्रा । शङ्खपुष्पी शङ्खाङ्खा । कल्कपादद्भुतम् । पक्कं उन्मादवतां अमेधसां च मेधारहितानां अपस्मृतौ अपस्मारे च एतद्दर्दुरपर्णिकाघृतं विद्दितमिति । दर्दुरपर्णिका मण्डूकपर्णका तया संस्कृत घृतं विहितमिति ॥ ३७३ ॥
मण्डूकपर्णीघृत व्यघृत २ प्रस्थ । मण्डूकपर्णी का स्वरस ८ प्रस्थ । कल्कार्थ — कुष्ठ, वचा, शंखपुष्पी ( संखाहुली ); मिलित ८ पल । यह घृत उन्माद एवं अपस्मार रोग में तथा मेधारहित पुरुष के लिये अत्यन्त श्रेष्ठ है । मात्रा ३ मासे से ६ मासे तक ॥ ३७३ ॥
इदानीं सारस्वतं घृतमाह
पाठावचामरिचमागधिकाभयाभिः सिन्धूत्थविश्वमधुशिग्रसमन्विताभिः । सारस्वतं घृतमजापयसा विपक्कं
पथ्यं भवेदवचसां जडगद्गदानाम् ॥ ३७४ ॥ घृतप्रस्थमिति अजाक्षीरचतुर्गुणं पाठादिभिरर्द्धपलिकैः कल्कैर्विपक्कम् । अवचसां मूकानां जडादीनां मेधारहितानां गद्गदानां स्खलितवचसां सारस्वतं घृतं पथ्यं भवेत् । पाठा वृकी । वचा उग्रा । मरिचं प्रसिद्धम् । मागधिका पिप्पली । अभया हरीतकी । सिन्धूत्थं सैन्धवम् । विश्वं शुण्ठी । मधुशिग्रः शोभाञ्जनः ॥ ३७४ ॥
सारस्वतघृत—गव्यघृत २ प्रस्थ । बकरी का दूध ८ प्रस्थ । कल्कार्थ- पाठा, बच, काली मिर्च, पिप्पली, हरड़, सैन्धानमक, सोंठ, मधुशिशु, (लाल सहिजना )
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |