________________
१४०
चिकित्साकलिका। तैलं शृतं देहिषु गण्डमालां गले गलगण्डरोगं च हरति । शृतं पक्वम् । कैः ? मगधादिगणौषधैः पिप्पल्यादिगणौषधैः कल्कीकृतैः । तुम्बीरसेन कटुकेन कटुतुम्बीरसेन स्वरसेन तैलाश्चतुर्गुणेन । प्रधानकल्पनया तिलतलें गृह्यते । अत्युल्बणामपि गण्डमालां गले गलगण्डरोगश्च सम्यक् पानाभ्यङ्गैर्हन्तीति ॥ १८४ ॥
इति गण्डमालागलगण्डचिकित्सा समाप्ता। . तुम्बीतैल-तिलतैल २ प्रस्थ । कड़वी तुम्बी का रस ८ प्रस्थ । कल्कार्थपिप्पल्यादिगण की औषध, मिलित ८ पल । यथाविधि पाक कर-इस तैल के मर्दन से अति दारुण गण्डमाला तथा गलगण्डरोग नष्ट होता है ॥ १८४ ॥
इति आयुर्वेदाचार्य श्रीजयदेव विद्यालंकार विरचिंतायां परिमलाख्यायां चिकित्साकलिकाव्याख्यायां गण्डमालागलगण्डचिकित्सा समाप्ता ।
अथ विस्फोटचिकित्सा। गण्डमालागलगण्डचिकित्सानन्तरं यथोद्देशं विस्फोटचिकित्सितमाह
निम्बामृताब्दकटुकावृषधन्वयासभूनिम्बपर्पटपटोलफलत्रिकाणाम् । काथो नृणामिह भवेत्स गतेषु पाकं
विस्फोटकेष्वभिहितः पठितो भिषग्भिः ॥ १८५ ॥ भिषभिर्निम्बादीनां क्वाथो विस्फोटकेष्वभिहितः पठितः। केषाम् ? नृणां प्राणिनाम् । कीदृशेषु ? पच्यमानेषु पाकं गतेषु । अमृता गुडूची। अब्दं मुस्तम् । धन्वयासो दुरालभा । भूनिम्बं किराततिक्तकम् । शेषाणि प्रसिद्धानि । ग्रन्थान्तरेषु त्रिफलास्थाने कटुका पठिता। अपरैश्च कटुकां विहाय त्रिफला पठिता। तीसटाचार्येण भूरिग्रन्थदर्शनाद् द्वयमपि पठितं ग्रन्थान्तरेग्वेवं दृष्टत्वादिति ॥ १८५ ॥
इति विस्फोटकचिकित्सा समाप्ता।
