Siddhant Chandrika Purvarddham

SR No.: 002369
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramsharma Pandit
Publisher: Kshemraj Krishnadas
Publication Year: 1800
Total Pages: 372
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 356

(३४०)
सिद्धान्तचन्द्रिका। . [तद्धितप्र० ] (सुबोधिनी )-बहोर्भूश्च ॥ बहोः स्थाने भूः स्यादिष्ठेयस्वोः परतः ॥ अतिशयेन बहुः भूयिष्ठः । इष्ठः । भूयान ईयसुः ॥
(विनमतोलक) (सुबोधिनी )-विन्मतोल्क् ॥ विनो मतोश्च लुक् स्यादिष्ठेयस्वोः परतः ॥ मतुग्रहणं वतोरप्युपलक्षणं बोध्यम् ॥ अतिशयेन स्रग्वी स्रजिष्ठः। स्रजीयान् ॥ अतिशयेन त्वग्वान् त्वचिष्ठः । त्वचीयान् ॥
(किमोऽव्ययादाख्याताच तरतमयोराम्वद्रव्यप्रकर्षे ) किंतराम् । किंतमाम् । कुतस्तराम् । कुतस्तमाम् । उच्चैस्तरां गायति । उच्चैस्तमाम् । पचतितराम् । पचतितमाम् । पठतितराम् । पठतितमाम् । द्रव्यप्रकर्षे तु । उच्चैस्तमस्तरुः ॥
(सुबोधिनी )-किमोऽव्ययादाख्याताच्च तरतमयोराम्वद्रव्यप्रकर्षे ॥ किमव्ययाख्यातेभ्यः परौ यौ तरतमौ तदन्तेभ्य आम् स्यात् न तु द्रव्यप्रकर्षे । उकार उच्चारणार्थः ॥ निरनुबन्धकग्रहणे न सानुबन्धकस्यति परिभाषया नुविधौनास्य ग्रहणम् । अन्यथा पचतितराणामिति स्यात् ॥
(तत्त्वदी)-किम इति ॥ आमन्तस्य क्त्वावन्तत्वादव्ययत्वं बोध्यम् । तेन पचतितरामित्यादौ विभक्त क् ॥
(प्रमाणे दनवयसट्मात्रटः ) जानुदघ्नम् । शिरोद्वयसम् । पुरुषमात्रम् ॥
(सुबोधिनी)-प्रमाणे दनवयसटमात्रटः ॥ प्रथमान्तान्नानः तत्प्रमाणमस्येत्यर्थे एते स्युः । 'आयामस्तु प्रमाणं स्यात्' इति नेह गृह्यते किंतु प्रमाणामह परिच्छेदकमात्रम् । तत्र मात्रट् । आद्यौ तूर्ध्वमान एव भवतः । तथैव वृद्धः स्वीकृतत्वात् । टित्वात् श्वित इति स्त्रियामीपू । जानु प्रमाणमस्य जानुदन्नम् । शिरः प्रमाणमस्य शिरोद्वयसम् । पुरुषः प्रमाणमस्य पुरुषमात्रं जलम् ॥
(तत्त्वदी०)-प्रमाणे इति॥ अत्र च प्रमाणशब्देन परिच्छेदकमानं तत्र मात्रट । द्वयस टुदनटौ तूर्ध्वमान एव न तु तिर्यङ्मानादाविति विवेकः ॥
(पुरुषहस्तिभ्यामण च ) पौरुषम् । हास्तिनम् ॥ (सुबोधिनी )-पुरुषहस्तिभ्यामण च ॥ आभ्यां प्रमाणेऽर्थेऽपि स्यात् ।।