________________
(३०४) सिद्धान्तचन्द्रिका। [तद्धितप्र०] अन्यदुत्सुकः । अन्यदूतिः ॥ अन्यत्कारकः । अन्यद्रागः । अपष्ठीतृतीयान्तस्येति किम् । अन्यस्यान्येन वा आशीः अन्याशीः ॥ कारकणीययोरषष्ठीतृतीयान्तस्येति निषेधो न वाच्यः॥ अर्थे परे अन्यस्य वा दक् । अन्यदर्थः। अन्यार्थः। अन्यदीयम् ॥
(पितु(तरि व्यः) पितुर्धाता पितृव्यः ॥ ! (सुबोधिनी )-पितुर्धातरि व्यः ॥ पितृशब्दाव्यप्रत्ययो भवति भ्रात्रथै ॥
(मातुर्धातरि डुलः) मातुलः ॥ - (सुबोधिनी )-मातुर्धातरि डुलः ॥ मातृशब्दात् डुलप्रत्ययो भवति भ्रात्रर्थे । डित्त्वाहिलोपः॥
(मातृपितृभ्यां पितरि मातरि च डामहष् ) मातुः पिता मातामहः । पितामहः । मातुर्माता मातामही। पितामही ॥
( सुबोधिनी)-मातृपितृभ्यां पितरि मातरि च डामहरू ॥ आभ्यां डामहः प्रत्ययः स्यात् पित्रथै मात्रथै च ॥ डित्त्वाहिलोपः॥ पित्त्वात् स्त्रियाम् ब्रित इती॥ (तत्त्वदी० )-मातृपितृभ्यामिति ॥ पित्त्वादीप् ॥
(अवेर्दुग्धे सोढदूसमरीसाः) अवेदुग्धम् । अविसोढम् । अविदूसम् । अविमरीसम् ॥
(सुबोधिनी )-अवेर्दुग्धे सोढदूसमरीसाः ॥ अविशब्दादेते प्रत्यया भवन्ति दुग्धेऽर्थे । सकारपाठसामर्थ्यान्न पः ॥ अविसोढमिति ॥ (तिलानिष्फलात्पिञ्जपेजौ) निष्फलस्तिलस्तिलपिञ्जः। तिलपेजः॥
( सुबोधिनी)-तिलान्निष्फलात्पिञ्जपेजौ ॥ तिलशब्दादेतौ प्रत्ययौ स्तः निष्फलेऽर्थे ॥ तिलपिञ्जः । तिलपेजः । वन्ध्यस्तिल इत्यर्थः ॥
(कारकात् क्रियायुक्ते ) कारकादप्येते प्रत्ययाः क्रियायुक्ते कतरि कर्मणि च । कुङ्कुमेन रक्तं कौकुमम् । वस्त्रेण परिवृतो वास्त्री रथः। काम्बलः । द्वैपः । वैयाघ्रः॥
(सुबोधिनी)-कारकात् क्रियायुक्ते ॥ कारकादणादयः कादयश्च प्रत्ययाः स्युः॥ ननु "कर्ता कर्म च करणं संप्रदानं तथैव च । अपादानाधिकरणे इत्याहुः कारकाणि षट् ॥" इत्यत्र कारकशब्दः सर्वस्मिन्नपि क्रियासाधने दृष्टः । स्वार्थिकः
