Page Text
________________
(२५६) सिद्धान्तचन्द्रिका। [ समासप्र०]
(सुबोधिनी)-द्वन्द्वे स्वराद्यदन्तस्य पूर्वनिपातः ॥ स्वर आदिर्यस्य स स्वरादिः । अत् अन्ते यस्य सोऽदन्तः । स्वरादिश्वासावदन्तश्च स्वराद्यदन्तस्तस्य ।। ईशश्च कृष्णश्च ईशकृष्णौ ॥ बहूनां द्वन्द्व नियमो न । इन्द्राश्वरथा:-अश्वरथेन्द्रा वा।। प्रधानस्य पूर्वनिपातो यथा तापसश्च पर्वतश्च तापसपर्वतौ ॥ भोक्ता च भाग्यश्च भोक्तृभोग्यौ ॥ इकारोकारान्तानां पूर्वनिपातो यथा । पटुश्च गुप्तश्च पटुगुप्तौ । अग्निमारुतौ ॥
(तत्त्वदी० )-स्वराद्यदन्तस्येति ॥ स्वर आदिर्यस्य स स्वरादिः । अत् अन्ते यस्य सोऽदन्तः । स चासौ स चेति स तस्येत्यर्थः ।।
(देवताद्वन्द्वे पूर्वपदस्याकारः ) इन्द्राबृहस्पती । अमाविष्णू ॥ (सुबोधिनी )-देवताद्वन्द्वे पूर्वपदस्याकारः ॥ इन्द्रश्च बृहस्पतिश्च इन्द्राबृहस्पती । अग्निश्च विष्णुश्च अग्नाविष्णू ॥
(तत्त्वदी० )-देवताद्वन्द्वे पूर्वपदस्याकार इति ॥ यत्तु प्राचा देवताद्वन्द्वे पूर्वपदस्य दीर्घ इत्युक्तम् । यच्च तद्वासुदेवेन व्याख्यातं देवतावाचकानामन्योऽन्यद्वन्द्वसमासे पूर्वपदान्त्यस्वरस्य दीर्घो वक्तव्य इत्यर्थ इति । तत्सर्वमनाकरत्वादुपेक्षितम् ॥ तथा च पाणिनिः'देवताद्वन्द्वे च' इहोत्तरपदे परे आनङ् । अमाविष्णू इत्यादावात्वमेवोक्तवान् ॥
(क्वचिन ) अभिवायू । ( सुबोधिनी ) क्वचिन ॥ देवताद्वन्द्वे पूर्वपदस्यात्वं न भवति क्वचित् ॥ अग्निवायू वाय्वनी वा ॥
(तत्त्वदी० )-क्वचिन्नेति ।। ज्ञापकसिद्धं न सर्वत्रेत्युक्तेः । ज्ञापितं चैतत् द्वन्द्वसंज्ञासा. मर्थ्यात् । अन्यथा चार्थत्वेनैव व्यवहारः स्यात् ॥ इति द्वन्द्वः ॥
(ईदग्नेः सोमवरुणयोः ) (सुबोधिनी )-ईदग्नेः सोमवरुणयोः ॥ आत्वस्यापवादोऽयम् । देवताबन्दे पूर्वपदस्य अग्नेरीत् स्यात् सोमवरुणयोः परयोः॥ ।
(अग्न्यादेः सोमादीनां सस्य षः ) अग्नीषोमौ । अनीवरुणौ ॥ (सुबोधिनी )-अग्न्यादेः सोमादीनां सस्य षः ॥ अग्नीषोमौ । आदिश. न्दात् अग्निः स्तूयतेऽस्मिन्नित्यधिकरणे क्विम् । अग्निष्टुत् यज्ञविशेषः ॥ अग्नीनां स्तोम इति अग्निष्टोमः सोमयज्ञस्य संस्थास्वाद्यसंस्था । ज्योतिष्टोमः । अयाष्टोमः। अङ्गुलिषङ्गः । भीरुष्ठानमित्यादि ॥ प्राणितूर्यसेनाङ्गानां द्वन्द्व एकवत् । प्राणितूर्य
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |