Siddhant Chandrika Purvarddham

SR No.: 002369
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramsharma Pandit
Publisher: Kshemraj Krishnadas
Publication Year: 1800
Total Pages: 372
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 174

(१५८) सिद्धान्तचन्द्रिका। [युष्मदस्मत्प्रक्रिया ] पिपठीः, पिपठिषी । सयङन्तस्य शौ नुम्न । पिपठिषि ॥ सुपुम्, सुपुंसी, सुपुमांसि ॥ अदः, अमू, अमूनि । शेषं पुंवत् ॥ इति हसान्ता नपुंसकलिंगाः॥
(सुबोधिनी )-षपूर्वस्य शो दीर्घः ॥ सम्महत इत्यस्यैव प्रपञ्चः शौ सम्महत इति दीर्घः । विसर्गनुमिति पत्वम् ॥ धषि । धनुर्ध्याम् । अत्र 'य्वो वि हसे' इति न दीर्घोऽधातुत्वात् ॥ अर्चिशुचिहुसृपीत्यादिना जुहोतेरिस । हविः ॥ पिपठिपतेः विप् । 'यो वि हसे' इत्यनेन दीर्घत्वम् । पिपठीः ॥ सुष्टु पुमांसो यस्मिन् तत् सुपुम् । शौ पुंसोऽसुङित्यसुङ् । नुमयम इति नुम् । सम्महत इति दीर्घः । सुपुमांसि ॥ त्यदायत्वं विभक्तिकार्य मत्वोले अमू । शौ नुम्दीधौं । अमूनि । शेष पुंवत् ॥ इति मुबोधिन्यां हसान्ता नपुंसकलिङ्गाः॥
(तत्त्वदी० )-श्रीविद्यानगरस्थायिलोकेशकरशर्मणा । कृतायामिह टीकायां क्लीवलिङ्गो हसान्तकः ॥
इति तत्त्वदीपिकायां हसान्तनपुंसकलिङ्गाः ॥
समाप्ते इमे षड्लिङ्गव्याख्ये ॥
अथ युष्मदस्मत्प्रक्रिया। ( त्वमहं सिना ) सिना सहितयोर्युष्मदस्मदोस्त्वमहमित्येतावादशौ भवतो यथासंख्येन ॥ त्वम् । अहम् ॥
( सुबोधिनी )- त्वमहं सिना ॥ युष्मदस्मदोः स्थाने त्वमहमित्येतौ यथाक्रम स्तः । सिनेति सहादियोगे तृतीया । सिप्रत्ययेन सहितयोरित्यर्थः ॥ ननु त्वमहमोहेसान्तत्वादेव सिलोपे सिद्ध साविति वाच्यं व्यर्थं सिनेति । उच्यते । मान्तत्वस्य यथा तकारोच्चारणस्य गौणेऽतित्वमित्यादौ चरितार्थत्वात् सिलोपात्परत्वात्त्यदादेरित्यत्वं तत आऽम्स्भावित्यात्वम् त इति तकारस्य सत्वं च स्यात् । अतः सिनेत्युक्तम् ॥ इह तदन्तविधिरपि इष्टोऽस्ति । परमत्वम् । परमाहम् । गौणत्वे तु त्वां मां युवामावां युष्मान् अस्मान् वाऽतिक्रान्त इत्यत्रापि अतित्वमत्यहमित्येव । इह युष्मदस्मदोः ष्णान्तसंख्यावाचिनां चालिङ्गत्वमेव । ' अलिङ्गे युष्मदस्मदी' इत्युक्तत्वात् । अत एव त्रिषु लिङ्गेष्वेषां समान रूपम् । लिङ्गनिमित्तमीबादिकमनयो
लिंगत्वात् । त्वं ब्राह्मणः। अहं ब्राह्मणः । त्वं ब्राह्मणी । अहं ब्राह्मणी । त्वं ब्राह्मणकुलम् । अहं ब्राह्मणकुलमिति ॥