Page Text
________________
[ स्वरान्तनपुंसकलिंगाः ] टीकाद्वयोपेता ।
(११७) नाम्न इति सामानाधिकरण्येन व्याख्यानम्। लिंगस्य नामार्थत्वाभ्युपगमात् । तस्य ह्रस्वः स्यादित्यर्थः। श्रियं पाति यत् कुलं तत् श्रीपम् । अत्र ह्रस्वे कृतेऽतोऽमित्यम् ॥
(तत्त्वदी० )-नपुंसकस्येति ह्रस्वश्रुत्या स्वर इत्युपस्थितम् । तच्च नाम्नो विशेषणम्। तेन स्वरान्तस्य नाम्नो नपुंसकस्येत्यर्थः । न तु नपुंसकस्य स्वरस्य ह्रस्व इत्यर्थः । सुवाक् कुल: मित्यादावतिव्याप्तेः ॥
(नपुंसकात्स्यमोलक् ) अस्थि ॥ (सुबोधिनी० ) नपुंसकात् स्यमोठेक् ॥ नपुंसकानाम्नः परयोः स्यमोहूंक स्यात् ॥ त्यदित्यादौ लुका त्यदायत्वं बाध्यते । क्वचित्पूर्वेणापि परस्य बाधस्वीकारात् नित्यत्वाद्वा । कृताकृतप्रसंगित्वाल्लुङ् नित्यः। त्यदायत्वं विभक्तावुच्यमानं कृते लुकि विभक्त्यभावान्न ॥ __ (तत्त्वदी०)-नपुंसकात्स्यमोटुंगिति ॥ तत्कुलमित्यत्र तु त्यदाद्यत्वमेतेन बाध्यते । नित्यत्वाद्वा कृताकृतप्रसङ्गित्वात् । न च कृते त्यदाद्यत्वे लुकोऽपि न प्राप्तिः अतोऽमित्यनेन बाधात इति चेत् । लुको निमित्तस्य लक्षणान्तरेण बाधात् । न पुनस्त्यदाद्यत्वेनैव । यस्य लक्षणान्तरेण निमित्तं विहन्यते न तदनित्यं भवति ॥
(य्वृणां नपुंसके धौ गुणो वा) हे अस्थ-हे अस्थि ॥ (सुबोधिनी )-रवृणां नपुंसके धौ गुणों वा ॥ इश्च उश्च आ च ते स्वरस्तेषां रवृणामिकारोकारऋकारान्तानां नपुंसकानां गुणो वा स्यात् धौ ॥ (तत्त्वदी०)-वृणामिति ॥ इश्च उश्च आ च य्वरस्तेषां वृणाम् ॥
(नामिनः स्वरे) नाम्यन्तस्य नपुंसकस्य नुमागमो भवति स्यादौ स्वरे ॥ अस्थिनी॥
(सुबोधिनी )-नामिनः स्वरे ॥ नाम्यन्तस्य नपुंसकस्य नाम्नो नुम् स्यात् स्वरादौ स्यादौ ॥ नाम्यन्तस्य किम् । जगते ॥ नपुंसकस्य किम् । वातप्रम्ये ॥ स्वरादौ किम् । वारिभ्याम् ॥ स्यादौ किम् । दध्यत्र ॥
(तत्त्वदी०)-नामिनः स्वर इति ॥ नाम्यन्तस्य किम् । जगता । नपुंसकस्य किम् । चातप्रम्या । स्वरादौ किम् । वारिभ्याम् ॥ स्यादौ किम् । दध्यत्र ॥ ननु स्वरग्रहणं किमर्थम् । वारिभ्यामित्यादौ वारणार्थमिति चेन्न । तत्र लोपशा रूपसिद्धेः । अथ सुराभ्यामित्यत्र नुमा जातेन व्यवधानादात्वं न स्यात् । नलोपे कृतेऽपि विभक्तिविधौ तस्यासिद्धत्वाद्वयवधानमेव । सुरेत्यस्य व्यवधायकत्वानैशब्दस्य व्यवधायकत्वं भवत्येव । अथ तस्माद्वैशब्दान्तनाम्न एव नुमा व्यवधानमिति न वाच्यम् । तथा सति पूर्वस्य ये कृतेऽतिर्याभ्यामिति स्यात् । मैवम् । राय आत्वं नुमा व्यवधानं प्राप्यापि भवति विभक्तिविधानदशायामानन्तर्याश्रयणात् । अथ नुडबा. धनार्थ स्वरग्रहणम् अन्यथा नित्यत्वान्नुमेव स्यादिति चेन्न नुडर्थ यत्नान्तरस्यावश्यकत्वात् । अथ
| SR No. | 002369 |
| Book Title | Siddhant Chandrika Purvarddham |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsharma Pandit |
| Publisher | Kshemraj Krishnadas |
| Publication Year | 1800 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 12 MB |