________________
आह्निकम् ]
प्रमाणप्रकरणम् अधिकारविधिः, अग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकाम इति, निर्माते कर्मणि तत्राधिकृतस्य पुंसस्ततोऽवगमात् ।
प्रयोगविधिस्तु क्रमपर्यन्तं प्रयोगे पदार्थानामवगम इति, अयञ्चाधिकारविधेरेव व्यापारविशेष इति तदेवास्योदाहरणम्, अग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकाम इति । ___क्वचिदेकस्मिन्नेव वाक्ये रूपचतुष्टयं विधेरवगम्यते, न तत्र पृथगुदाहरणमपेक्ष्यते । यथा एतस्यैव रेवतीषु वारवन्तीयमग्निष्टोमसाम कृत्वा पशुकामो ह्येतेन यजेतेति ।
अन्यान्यपि नियोगस्य रूपाणि व्यापारभेदादवगम्यन्ते । स हि भावार्थसिद्ध्यर्थं तत्समर्थमर्थमाक्षिपतीति तत्प्रयोजक उच्यते, यथा माणवकस्थस्या- 10 ध्ययनस्याचार्यकरणविधिः । नियोगस्य प्रकारान्तरम्
क्वचिदन्याक्षिप्ते वस्तुनि लब्धे सति तत्राप्रयोजको विधिर्भवति । यथा क्रय
अधिकारविधेरेव व्यापारविशेष इति । यत एवं भूतेन यजिनैवमितिकर्तव्यताकेन चैतत् फलं जन्यतेऽतस्तत्फलकामेन अयं मया एवमनुष्ठेय इत्यधिकारविधेरेव 15 . परिस्पन्दः । इत्थंरूपः प्रयोगविधिरित्युच्यते ।
___एतस्यैव रेवतीष्विति । एतद्धि अपूर्व कर्म चोद्यते, वचनान्तरेण तस्याप्रतिपादनात्, अतोऽयमेवोत्पत्तिविधिः। रेवतीषु वारवन्तोयाख्यगुणविधानाच्च विनियोगविधित्वम्, पशुकामपदसम्बन्धाच्चाधिकारविधित्वम् । अधिकारविधित्वाच्च प्रागुक्तप्रयोगविधित्वमिति ।
20 माणवकस्थस्येति । “अष्टवर्षं ब्राह्मणमुपनयोत" इत्याचार्यकरणविधिः, आचार्यकरणे आत्मनेपदविधानात् । तत्र च न कटं कुड्यं वा कारयितुं समीपं नीयते माणवकः, अपि त्वध्यापयितुमित्ययमेवाध्यापनविधितिः। स चाध्यापनसिद्धया स्वसिद्धि पश्यन्नध्यापनमाक्षिपन् येन विनाध्यापनं न सिद्धयति तदप्याक्षिपतीति माणवकाध्ययनमविनियुक्तमप्याक्षिपति ।
25 ___ क्वचिदन्याक्षिप्ते वस्तुनोति। ज्योतिष्टोमे अरुणयैकहायन्या सोमं क्रोणातीति श्रतम् । तथा 'षट् पदान्यनुनिष्कामति सप्तमं पदमभिगृह्णाति । अथ यहि हविर्धाने
