________________
एवं लक्षणे कृते सति पर्वतो वहिमान् धूमादित्यत्रैवाव्याप्तिः । यतो हि साध्यो वह्निः, साध्याभावः समवाय सम्बन्धेन वढ्यभावः, तदधिकरणं पर्वतादिकम् । यतो हि वढ्यवयव एव समवायेन वद्देः विद्यमानत्वात् । पर्वते तस्याभावात् वन्यभावाधिकरणं पर्वतः । तन्निरूपित वृत्तिता धूमे वृत्तित्वाभावस्याभावादव्याप्तिः ।
શશીશીલા (૨૪) અહીં લક્ષણનું સ્વરુપ આ પ્રમાણે છે. સાધ્યતાવચ્છેદક ધર્મેતરધર્માનવચ્છિન સાધ્યતાવરચ્છેદકાવચ્છિનસાધ્યનિષ્ઠ પ્રતિયોગિતાકામાવધિકરણનિરૂપિતeતુતાનિરૂપિતસંસર્ગતાવરચ્છેદકતા પત્યધિકરણધમવચ્છિન્નત્વે સતિ હેતુતા નિરૂપિત સંસર્ગતાનવચ્છેદકાનવચ્છિન્ના યા સંસર્ગના તનિરૂપિત વૃત્તિવાભાવો વ્યાપ્તિ.
આ પ્રમાણેનું લક્ષણ કરવા છતાં પણ તમારા લક્ષણમાં અવ્યાપ્તિ દોષ તો ઉભો જ છે. સ્થળ: પર્વતો વતિમાનું ધૂમાત્ સાધ્ય-વર્તિ, સાધ્યાભાવ-સમવાયેન વચભાવ, અહીં તમારી સ્પષ્ટતા તો નથી કે સાધ્યાભાવ કયા સંબંધથી લેવો. આથી અમે સમવાયેન વચભાવ લઈ શકશે અને આ સમવાયેન વર્ચભાવાધિકરણ તો પર્વતાદિ પણ બની જશે.
કેમકે સમવાય સંબંધથી વહ્નિ વર્ચવયવમાં જ રહેશે. અવયવ અવયવીમાં સમવાય સંબંધ મનાયેલો છે. આથી સાધ્યાભાવ-સમવાયેન વચમાવ, તદધિકરણ તો પર્વત પણ બની જશે કેમકે પર્વતમાં વતિ સમવાય સંબંધથી રહેતી નથી. માત્ર સંયોગ સંબંધથી જ રહે છે. આમ વચમાવાધિકરણ પર્વત તનિરૂપિત વૃત્તિતા જ ધૂમમાં જશે. વૃત્તિવાભાવ ધૂમમાં ન જતાં અવ્યાપ્તિ આવી જશે.
(૩૪)
