________________
पए तभारे स्पीरपुं पऽशे. हे तो तभने पए। मनिष्ट ४ छ. माथी આ અન્યતરત્વ ને સંબંધ રુપે ન માની શકાય. આમ સંયોગસમવાયાચતર સંબંધની પ્રતીતિ જેમ પર્વત ઉપર નથી થતી. તેમ સંયોગ-કાલિકાચતર સંબંધની પણ પ્રતીતિ નથી થઈ શકતી આવું અમે સ્વીકાર કરીએ છીએ.
गूढामृतलीला (१०) इदन्तु न प्रतिभाति सम्यक् । यतो हि अन्याचायैरपि अन्यतरत्वावच्छिन्ना संसर्गता स्वीकृतैव । यथोक्तं महादेवभट्टैः अभावलक्षणेसमवायस्वसमवायसमेवतत्वान्यतरसम्बन्धेन सत्तावत्वं यत् तदन्यत्वमभावत्वमिति । तस्यायमाशयः यत्सत्ता समवायसम्बन्धेन द्रव्य-गुण-कर्मषु विद्यते । एवं स्वसमवायसमेवतत्वसम्बन्धेन सा सत्ता सामान्य-विशेष-समवायेषु वर्तते । अतः समवाय-स्वसमवायसमवेतत्वान्यतरसम्बन्धेन सत्तावत्त्वं द्रव्य-गुण-कर्म-सामान्यविशेष-समवायेषु, त एव भावाः तद्भिन्नोऽभावोऽस्ति । इत्यनया व्याख्यया अन्यतरस्यापि संसर्गतया स्वीकृतत्वात् ।।
अनेनैव प्रकारेण सिद्धान्तलक्षणे प्रविष्टप्रतियोगितावच्छेदकतायां विशेषणीभूत साध्यतावच्छेदकतावच्छेदकसम्बन्धस्य न्यूनवारकपर्याप्तिनिवेशआवश्यकः । अन्यथा विषयित्वसमवायान्यतरसम्बन्धेन रूपत्व विशिष्टस्य समवायेन साध्यतायां आत्मघटान्यतरत्वहेतौ आत्मघटान्यतरत्वाधिकरणे घटे विषयिता सम्बन्धेन रूपत्वविशिष्टाभावमादाय एवमात्मनि च समवाय सम्बन्धेन रूपत्वविशिष्टाभावमादायाव्याप्तिः । इत्यनेन प्रकारेण व्याख्यानं कृतं चन्द्रनारायणभट्टैः । व्याख्यायामस्यामन्यतरत्वे संसर्गत्वमभ्युपेत्य दोषः प्रदतः ग्रन्थकारेण । अतः सिध्यति यदन्यतरत्वे संसर्गत्वकल्पनं न केवलं स्वीयकल्पनामात्रमपित्वन्येषामपि ग्रथकाराणा-मिष्टेयं कल्पना । अतोऽन्यतरत्वे संसर्गत्वमभ्युपेयमेव ।
