________________
स्थले वढ्यभावाधिकरणधूमावयवनिरूपितसमवायसम्बन्धावच्छिन्न वृत्तित्वमादाय दत्ताव्याप्तिवारणाय साध्याभावाधिकरणे “हेत्ववयवभिन्नम्” इति निवेश्यते । तथा च नाव्याप्तिः ।
तद्यथा - हेत्ववयवः - धूमावयवः, तदिन्नं - वक़्यभावाधिकरणम् जलहूदादिकम्, तन्निरूपितवृत्तित्वाभावस्य धूमे विद्यमानत्वाद् लक्षण समन्वयः सुसिद्ध एव । अत एतद्दोषशमनार्थं वृत्तितायां हेतुतावच्छेदक-सम्बन्धस्य निवेशो व्यर्थ एव ।
तदा प्रसिद्धविपक्षहदादिमादाय दोषान्तरमुच्यते । साध्यो वह्निः, साध्याभावः वल्यभावः, तदधिकरणम् जलहूदः, तन्निरूपितकालिकसम्बन्धावच्छिन्ना वृत्तितैव धूमे वृत्तित्वाभावस्याभावादव्याप्तिः । (जन्यानां जनकः कालः जगतामाश्रयो मतः, इति (मुक्तावल्यां) जन्यमानं कालोपाधिः इति रीत्या धूमस्य कालिक • सम्बन्धेन हूदादौ विद्यमानत्वात्)
अतस्तद् वारणाय साध्याभावाधिकरणनिरूपितवृत्तितायां हेतुतावच्छेदकसम्बन्धावच्छिन्नत्वं प्रवेशनीयमेव । कृते च तन्निवेशे हेतुतावच्छेदकसम्बन्धः प्रकृते संयोगसम्बन्धः । तेन सम्बन्धेन वढ्यभावाधिकरणे जलहूदादौ विद्यमाना या वृत्तिता मीनादिनिष्ठ, वृत्तित्वाभावस्य धूमे सत्त्वान्नाव्याप्तिः । अधिकं तु अग्रे वक्ष्यामः । अत एवोक्तं मथुरानाथेन वृत्तिश्च हेतुतावच्छेदकसम्बन्धेन विवक्षणीया । तेन वढ्यभाववति धूमावयवे जलहदादौ च समवायेन कालिकविशेषणतादिना च धूमस्य वृत्तावपि न क्षतिः ।
