________________
चतुर्दशः सर्गः ।
५२९
यद्राज्ये मदावहस्य कुवादिनिवहस्थ वनेचरत्वेऽपि असु खमस्ति कोऽर्थः १ वनेचरत्वमरण्यचारित्वमेकोऽर्थः वनेच रत्वं जलचारित्वं द्वितीयोऽर्थः वनेचरत्वं गृहचारित्वमिति तृतीयोऽर्थः, अत्रार्थत्रयरूपे वनेचरत्वे शवरधीवर भीरु सङ्गः, कीदृशः, व्यापादनग्रहण भीतिदुरुक्तिहेतुरिति प्रत्येकं योजनीयं, यथा वनेचरत्वेऽरण्यचारित्वे शवरेभ्यो भिल्लेभ्यो व्यापादनभर्मृत्युभीः, तथा वनेचरत्वे जलचारित्वे धीवरेभ्यो ग्रहणभीतिः, तथा वनेचरत्वे गृहचारित्वे भीरुभिः स्त्रीभिः कातरैंथ वा सङ्गो दुरुक्तिहेतुः कुवचनकारणमिति; यदीये राज्ये कुवादिनां वनेचरत्वेऽप्यसुखमस्तीति भावार्थः ॥ ९३॥ अस्माभिरत्र यदकारि तदेक एष
चक्रे चतुर्दिगवनं सततं स्वराज्यात् । इत्यप्सरः पितृपयोधननायका य
द्राज्यं विदन्त्यधिकमस्तसमस्तशत्रु ॥ ९४ ॥ यद्राज्यं इति हेतोः, अप्सरः पितृपयोधननायकाः क्रमेण शक्रयमवरुणकुवेराः, स्वराज्यात् अधिकं विदन्ति जानन्तीति, इति किमित्याह - अस्माभिश्चतुर्भिरपि संभूय यच्चतुर्दिशां अवनं रक्षणं, चतुर्दिगवनं अकारि कृतम्, तच्चतुर्दिगवनं “ अवनं रक्षणे प्रीणने च" इत्यनेकार्थत्वात्, चतुर्दिशां अवनं प्रीणनं एष गुरुः, एक एव चक्रे इति हेतोर्माहात्म्यदर्शनादधिकं यद्राज्यमिति उत्प्रेक्ष्यते ॥ ९४ ॥
तन्वन् मनांसि जगतामतिविस्मितानि यत्कीर्तिमौक्तिकततिष्वभवत् प्रवेशः । अच्छिद्रभृत्स्वपि गुणस्य नवीनराज्यक्षीराब्धिजासु सुमहोभरभासुरासु ॥ ९५ ॥
Re
